Turkse Belgen stemmen 'evet' of 'hayir'
De komende twee weken kunnen Turken in België hun stem uitbrengen voor het veelbesproken referendum. De eerste stemdag verliep rustig, ook al is de tegenstelling groot. "Het lijkt er hier soms op dat iedereen ja moet stemmen."
Op 16 april kunnen de Turken met een referendum de macht van president Erdogan flink vergroten. In België, Denemarken, Duitsland, Frankrijk, Oostenrijk en Zwitserland kunnen stemgerechtigden nu al hun keuze maken, tot 9 april.
"De president moet zijn werk kunnen doen. De belangrijkste hervorming is dat er blijvende politieke stabiliteit zou komen."
Die draait rond evet (ja) of hayir (neen), een simpel antwoord op een complexe vraag. In België zijn naar schatting 133.000 stemgerechtigden. Die kunnen terecht in Brussel en Antwerpen, waar het consulaat een conferentiezaal heeft omgebouwd tot stemlokaal.
De Erdogan-groet
Al rond 11 uur 's ochtends hebben honderden Turken hun stem in Antwerpen uitgebracht. De meesten zijn met bussen afgezakt, vanuit Gent en Maasmechelen. Dat transport is geregeld door de Unie van Europese Turken en Democraten (UETD), de vereniging die de belangen van de AKP van Erdogan verdedigt in Europa.
"Maar iedereen mag opstappen", benadrukt Basir Hamarat, voorzitter van de Belgische afdeling van UETD. "We gaan niemand vragen wat hij of zij gaat stemmen en we geven geen stemadvies. Uw volgende vraag is hoe wij dat betalen, zeker?"
Hamarat en de lokale vertegenwoordigers van AKP hebben naar eigen zeggen geld opgehaald bij sponsors, meestal kleine bedragen.
"Waarom ook niet?" Mustafa Ayguzer heeft een krantenwinkel in Willebroek en is op eigen houtje gekomen, maar hij vindt de bussen best oké. Hij en zijn partner hebben net een ja-stem uitgebracht.
"Ik ben hier geboren en voel me meer Belg dan Turk, maar ik ga vaak naar ginder en heb er familie. Ik ben stemgerechtigd en dan vind ik dat je moet stemmen. Dat is democratie."
De afgelopen weken is de polemiek rond het referendum gegroeid, onder andere door het bezoek van Turkse ministers aan Nederland. Ayguzer denkt dat het enkel in het voordeel van Erdogan zal spelen. "Ik denk dat veel neen-stemmers nu ook vinden dat het gedaan moet zijn met de president te beledigen."
Voor het stemlokaal staan militairen en zwaar bewapende agenten, maar het weer is goed en de sfeer ontspannen. Een vijftigtal stemmers maakt een groepsfoto. Als dit kan tellen als overhaaste exitpoll, dan wint Erdogan in België. Een meerderheid steekt vier vingers in de lucht.
"Dat is het Rabia-teken", zegt Fatih Caliskan, vertegenwoordiger van de AK-partij in Gent. "Eén natie, één vlag, één vaderland, één staat." Oorspronkelijk het symbool van de moslimbroederschap tijdens de Egyptische revolutie, heeft de Turkse president er de Erdogan-groet van gemaakt. Of de Turkse helfie, zo je wil.
Niet verboden Neen te stemmen
Caliskan neemt uitgebreid de tijd om uit te leggen waar dit referendum voor hem over gaat.
"De president moet zijn werk kunnen doen", zegt Caliskan. "De belangrijkste hervorming is dat er blijvende politieke stabiliteit komt, bijvoorbeeld door voortaan elke vijf jaar in plaats van elke vier jaar verkiezingen te houden."
Hij toont met plezier hoe het er binnen aan toe gaat, een bewijs voor de Turkse democratie. Er zijn zeven stembussen, met elk een stemhokje. Om te kiezen volstaat een stempel in het 'evet'- of 'hayir'-vak.
"Waarom organiseer je een referendum als je daarna alle neen-stemmers als terroristen afschildert?"
Aan elke stembus zitten van 9 uur 's ochtends tot 9 uur 's avonds drie bijzitters, vertegenwoordigers van de drie grootste partijen AKP, MHP en CHP in ons land. Enkel die laatste partij heeft expliciet opgeroepen om tegen te stemmen.
Meliha Gencol en haar echtgenoot Atila Selvi gaan twee weken lang bijzitten voor CHP, ook al moeten ze daarvoor elke dag uit Genk komen. Voor een woordje uitleg zoeken ze liever een discretere plek op.
"Niet dat het verboden is om 'neen' te stemmen, maar mensen zijn dan toch gechoqueerd", zegt Gencol. "Het lokt heftige reacties uit. Soms lijkt het alsof iedereen hier 'ja' moet stemmen."
Haar man toont op zijn gsm een video waarin de Turkse politie hard optreedt tegen folderverdelers uit het neen-kamp in Istanbul. "Waarom organiseer je een referendum als je daarna alle neen-stemmers als terroristen afschildert?", vraagt Selvi zich af. "Erdogan is op dezelfde weg als de bekende dictators uit het verleden. Kijk maar naar de honderden journalisten die vastzitten."
Die journalisten kunnen bij de ja-stemmers op minder mededogen rekenen. "Wie een aanslag goedkeurt, hoort toch maar op één plek thuis. Dat mag je in België toch ook niet schrijven?", vraagt Nacar Kenan van de AKP-afdeling uit Gent. "Over enkele jaren zal Europa zijn vergissing wel inzien. Dan zullen ze door het stof kruipen om te zeggen dat Erdogan een democraat is."