Animeren tegen de censuur en vermaken met de gekte van de wereld
De Chinese animator Liu Jian werkte drie jaar als een kluizenaar aan Have a Nice Day, in het enige genre dat ruimte biedt aan voorzichtige kritiek op zijn thuisland.
Hoe maak je in China een animatiefilm waarin je subtiele kritiek levert op financiële hebzucht en het verlangen schetst naar een verdwenen tijd in je op hol geslagen land, zónder de staatscensuur op je dak te krijgen? Volgens de Chinese animator Liu Jian (1969) is nog de beste optie vrijwel de hele film in je eentje te maken. En op vragen over maatschappijkritiek geeft hij - op één slip of the tongue na - gewoon geen antwoord. 'Als ik u zou uitleggen wat ik precies met mijn beelden bedoel, zou mijn film alle betekenis verliezen', zegt hij op het filmfestival van Berlijn, waar zijn aangenaam te verteren en toch lekker stekelige gangsteranimatie Have a Nice Day onlangs in de hoofdcompetitie draaide.
Liu Jians tweede film is vanaf vandaag ook te zien op het Holland Animatie Film Festival in Utrecht, dat jaarlijks ruim baan biedt aan werk van tegendraads opererende animatieregisseurs. In Berlijn werd de Chinees vooral vergeleken met de gebroeders Coen, Quentin Tarantino, Clint Eastwood en zelfs Jians landgenoot Jia Zhangke, chroniqueur van het moderne China - stuk voor stuk filmers die weinig van doen hebben met animatie.
Have a Nice Day stelt een man centraal die een miljoen yuan steelt van een gangsterbaas en vervolgens een kleurrijke verzameling onderwereldfiguren achter zich aan krijgt. De film herbergt zonder meer enige invloed van bovengenoemde vakbroeders, beaamt Liu, maar vraag hem naar zijn visie op de Chinese animatie-industrie en hij kijkt vragend terug. 'Ik ben niet bekend met Chinese animatie. Ik werk thuis, achter mijn laptop met Photoshop en Premiere. 95 procent van mijn film teken ik zelf. Mijn vrouw is mijn producent.'
Liu Jian is een kluizenaar in de animatiewereld. Have a Nice Day vergde drie jaar onafgebroken werk. Hij voelt alleen verwantschap met het handjevol onafhankelijk werkende animatoren dat in zijn land gezamenlijk zo'n tien korte films per jaar aflevert. Die worden met een beetje geluk op gespecialiseerde festivals vertoond, vertelt Liu, vaker zijn ze alleen online te bekijken.
Voor hij besloot zijn carrière te vervolgen als animator, na het zien van de Japanse klassieker Ghost in the Shell, was hij schilder. Hij was het gewend in zijn eentje te werken. 'Ik maak liever een film met minder gedetailleerde bewegingen dan over elk shot te moeten vergaderen.'
Have a Nice Day vergde drie jaar onafgebroken werk
In zijn film vermaakt hij zich met de gekte van de wereld. Donald Trump was net enkele weken verkozen tot president toen Liu aan de laatste details van zijn film werkte. Een flard van Trumps overwinningsspeech frommelde hij als audioclipje in een scène waarin een huurmoordenaar onderweg naar een klus met stijgende verbazing naar de radio luistert. Diplomatiek: 'Ik reserveer in mijn werk altijd ruimte voor dit soort fragmenten, om de film extra relevant te maken.'
Liu vertelt graag een nieuwtje dat recentelijk in de Chinese media opdook - te laat voor zijn film, maar wel toepasselijk - over een jonge vader die trots verkondigde dat hij zijn boek met traditionele confucianistische wijsheden de deur had uitgedaan. Om zijn 5-jarige kind klaar te stomen voor de moderne samenleving onderwees hij het joch op basis van speeches van de steenrijke internetondernemer Jack Ma.
En zo laat de animator eventjes het achterste van zijn tong zien. 'Totaal idioot, toch? Het maakt duidelijk hoe dramatisch China aan het veranderen is.' Haastige aanvulling: 'De rest van de wereld natuurlijk ook.'
Animatiefestival
De 20ste editie van het Holland Animation Film Festival (HAFF) vertoont dit jaar 450 lange en korte animatiefilms. Naast recente films die eerder een bioscooprelease kregen, zoals The Red Turtle van Michael Dudok de Wit, draait in de hoofdcompetitie onder meer het succesvolle Japanse genderswapsprookje Your Name van de Japanner Makoto Shinkai. De vakprijs Nederlandse animatie ging naar de kinderserie George & Paul van Joost van den Bosch en Erik Verkerk. Voor de Grand Prix Nederlandse animatie zijn genomineerd ADCN: Talent Leader van Martijn Hogenkamp, Extrapolate van Johan Rijpma en Polska Warrior van Camiel Schouwenaar.
T/m 26/3 in Utrecht.