De muzikant als moderne dominee

Een enthousiast 'Hell yeah', gevolgd door een geschrokken 'Oeps, sorry' galmt door de Keizersgrachtkerk in Amsterdam. Zangeres Pink Oculus, uitgedost in felle kleuren en met een gouden band in haar haar, moet nog wennen aan haar plaats op het kerkpodium. Rechts van haar brandt de paaskaars. Met de witte houten preekstoel achter haar vormt het een intiem decor. Haar nummers met boodschappen over vrijheid en liefde vullen, eerst rustig, later ondersteund door zware beats, de sfeervolle ruimte. "Je bent geweldig", roept iemand vanuit het publiek. Elders uit de kerkbanken klinkt een instemmend: 'ja'. Dat de sensueel dansende artieste al aan het begin van de avond bekent niet gelovig te zijn, doet niet af aan het enthousiasme.

De muzikant als liturg en dominee, dat is het idee achter Hart op de Tong, dat dit jaar vijf jaar bestaat. Pink Oculus - echte naam Esperanza Denswil - is de twintigste artiest die de kerk aandoet. Onder anderen Typhoon, Wende Snijders, Spinvis en Roosbeef gingen haar voor. Het doel van de avonden is om mensen, met name jongeren, samen te brengen en te laten nadenken over het leven aan de hand van muziek. Oprichter Guido Attema (36) ziet het als een moderne vorm van bezinning in de kerk, zonder de noodzaak aan God te refereren. "In de helft van de bijeenkomsten wordt God niet eens genoemd."

McDonald's

Het idee voor Hart op de Tong ontstond tijdens Attema's eigen zoektocht naar het geloof. "Ik ben opgegroeid in Almere, een moderne stad die niet rondom een kerk, maar rondom de McDonald's is opgebouwd. Ik had geen enkel besef van religie of God."

In de puberteit ging hij op zoek naar antwoorden op levensvragen. Hij wendde zich onder andere tot de Bijbel en de Koran, maar ook tot de muziek van artiesten als Michael Jackson. "In mijn ogen nog altijd de eenentwintigste-eeuwse Jezus." Het geloof laat hem niet los. Hij komt te werken bij de Interkerkelijke Omroep Nederland (Ikon) en leert meer over de rol en waarde van religie. Als hij in Amsterdam komt te wonen, besluit hij een jaar lang iedere zondag een andere kerk te bezoeken. "Mijn achterliggende vraag was: hoe komt het dat de kerk, zoals in Almere, uit de maatschappij is verdwenen? En waarom is er niets voor in de plaats gekomen? Want ook als we niet meer geloven, kunnen we regelmatig samen het leven vieren en bespreken wat het is om mens te zijn."

In de Keizersgrachtkerk vindt hij zijn heil. Geïnspireerd door het liberale karakter van de gemeenschap en de goede akoestiek van het gebouw, besluit hij zijn voorliefde voor muziek te combineren met de opbouw van de christelijke kerkdienst. Hij benadert artiesten met 'songteksten als moderne psalmen'. Tijdens de bijeenkomst worden muziek en gesprek afgewisseld. Wat inspireert de artiest? Welke boodschap wil hij of zij overbrengen? De enige eisen voor de muzikanten zijn dat de voordrachten akoestisch zijn, ze in voorgesprek met de dominee nadenken over de opbouw van de nummers en dat ze een nummer met orgel spelen.

De drempel over

Het publiek vanavond is divers: jong en oud, gelovigen en ook veel niet-gelovigen. Natalja Macnack (42) en Rianne Dragt (37) zijn duidelijk over de reden waarom ze hier vanavond zijn: "We houden van goede muziek. Dit was een geweldig optreden." Bezinning staat voor hen niet centraal, zoals voor meer bezoekers vanavond. Voor Remy van Gestel (28) is dit de eerste keer in de Keizersgrachtkerk. Na afloop daalt ze met haar vrienden af naar de bar in de kelder. Hoewel ze de setting van de kerk heel sfeervol vond, draaide het voor haar niet om reflectie. "Voor mij is dit meer een concert op een bijzondere locatie."

Attema erkent dat ongeveer de helft van het Hart op de Tong-publiek vooral voor de artiest komt. Dat is voor hem geen probleem. "Je bereikt zo steeds nieuwe mensen. Een van de verrassendste edities was die met rapper Fit. Stoere hiphopjongens van een jaar of achttien kwamen al zwaaiend met hun petten de kerk binnen. 'We gaan die kerk slopen!' Halverwege de avond stelden ze een vraag aan de rapper: of Fit ook gelovig was. Hij zei: 'ja'. Na afloop raakten ze met hem in gesprek over het geloof."

Bekering is echter absoluut niet het doel, benadrukt Attema. "Ik merk weerstand, ook onder mijn vrienden. Zij zijn zo rationeel dat ze van zichzelf niet mogen geloven of ze hebben in hun jeugd slechte ervaringen opgedaan met strenge kerken. Ik vind het al mooi als zij na een bezoek hun beeld hebben bijgesteld en minder veroordelend zijn."

Dat gebeurde bijvoorbeeld bij Oscar Kerkman (40). "Vroeger had ik een afkeer van kerken. De preken, de wanstaltige knutselwerken die ik als kind moest maken en het dogmatische denken bevielen me niet. Omdat Guido Attema een goede vriend van me is, begon ik wel als vrijwilliger bij Hart op de Tong. Ik leerde de dominee kennen en ontdekte het vrijzinnige karakter. Zo is mijn oordeel veranderd. Ik ben zelfs nog een keer naar een zondagsdienst geweest."

Hoewel de editie op deze avond slechts tachtig bezoekers trok, zit de Keizersgrachtkerk op vrijdagavond regelmatig vol. Inmiddels zijn er edities in Haarlem en Utrecht.

Zinzoeker

Na vijf jaar Hart op de Tong is het tijd voor vernieuwing. Een bijzondere relatie met voormalig kerk en huidig poptempel Paradiso was er al: beiden panden werden ontworpen door Gerlof Salm. Binnenkort wordt een samenwerking aangegaan. Dat biedt mogelijkheden: een groter bereik en wellicht artiesten van over de grens. Het betekent ook dat er waarschijnlijk nog meer publiek zonder achtergrond in de kerk komt. Attema maakt zich daarover geen zorgen. "Ik denk dat ieder mens wel een zinzoeker is."