Asscher hoopt op onwaarschijnlijke opleving
Den Haag
Bij de PvdA blijven ze vertrouwen houden in een wonderbaarlijke opleving, zoals vijf jaar geleden. ‘Vergeet niet dat we in 2012 twee weken voor de verkiezingen ook nog maar op zo’n 14 zetels stonden’, zei staatssecretaris Sharon Dijksma gisteren, tijdens een bijpraatsessie van het campagneteam met de parlementaire pers. Een verwijzing naar vijf jaar geleden blijft de ideale manier om zure stukjes over de PvdA-campagne te neutraliseren. Toen hadden de meeste commentatoren de partij ook al afgeschreven; niet veel later was Diederik Samsom de grote winnaar.
Wie wil nog een keer zo’n misser begaan?
Toch lijkt een dergelijke opleving nu nóg onwaarschijnlijker. De uitgangspositie van Samsom was in 2012 iets rooskleuriger dan Dijksma beweert. Drie weken voor de verkiezingen stond de PvdA als oppositiepartij op 19 zetels in de Peilingwijzer. Een week later, na het beruchte RTL-premiersdebat, was dat al opgelopen tot 21 zetels. Asscher moet nu van verder komen – de partij schommelt rond de dertien zetels – en sleept ook nog eens het regeringsbeleid met zich mee.
Vriend en vijand is het erover eens dat de PvdA cruciale dagen tegemoet gaat. Vandaag schuift Asscher samen met acht andere lijsttrekkers aan bij Radio 1. Zondag staat het eerste televisiedebat op de agenda, zonder Geert Wilders en Mark Rutte en een week later volgt dan nog het Carrédebat. Daarna is het wachten op het slotdebat een dag voor de verkiezingen, al heeft Asscher inmiddels ook nog ingestemd met een confrontatie met Emile Roemer (SP) bij EenVandaag.
twijfel
Het campagneteam onder leiding van partijvoorzitter Hans Spekman wil nog van geen kritiek op de campagne weten, al is er toch ook binnen de partij twijfel te bespeuren. ‘Het blijft onduidelijk wat nu precies de boodschap is’, meent een vooraanstaand PvdA’er.
Volgens het campagneteam zijn er twee ‘rode lijnen’: de PvdA wil ‘nieuwe, eerlijke spelregels’, zodat iedereen meeprofiteert van de economische opleving. Daarnaast staat de partij voor ‘een fatsoenlijke samenleving’: minder geschreeuw en discriminatie, meer verbondenheid.
Het zal niet alle scepsis wegnemen, ook omdat de campagne soms nog zoekende lijkt. De PvdA heeft eerst veel energie gestoken in de interne lijsttrekkersverkiezing, zonder dat het leidde tot nieuw elan. Het betekende wel dat de nieuwe leider en diens koers pas laat duidelijk waren. Asscher moest de campagne tot dusver ook nog eens combineren met zijn rol als vicepremier en minister van Sociale Zaken, waardoor hij zijn handen minder vrij had dan de meeste rivalen.
Illustratief voor de hoge tijdsdruk is de wijze waarop de partij haar huidige verkiezingsspot selecteerde. Asscher zat in januari bij Jinek aan tafel met een reclamemaker die op eigen initiatief een spotje had gemaakt. Niet veel later had de man opeens de opdracht van de PvdA binnen.
Asscher presenteerde zich in eerste instantie als de beproefde leider op links, die een bres kon opwerpen tegen een dreigende coalitie van VVD en PVV. Maar dat spoor liep dood nadat Rutte samenwerking met Wilders had uitgesloten. Nu zal hij op een andere manier de linkse kiezers achter zich moeten verenigen.
Asscher waarschuwde deze week voor het eerst voor de plannen van Jesse Klaver, tot dusver de grote rivaal op links. Jeroen Dijsselbloem deed er nog een schepje bovenop (‘ontwrichtend’) en ook Dijksma wees gisteren weer op het risico van GroenLinks’ nieuwe milieubelastingen. De nummer 4 op de PvdA-lijst maakte zelfs een vergelijking met de Democraten in de VS die de ‘rust belt’ verloren aan Trump. ‘Als de mensen het niet meemaken, heb je een groot probleem. Dan sta je daar met je groene revolutie.’
vertrouwensvraag
Asscher staat vandaag bij Radio 1 tegenover Klaver. Hij zal de kritiek op GroenLinks moeten verenigen met zijn eerdere pleidooien voor linkse samenwerking. Het doet denken aan de andere balanceeract die Asscher uitvoert: enerzijds het kabinetsbeleid verdedigen, anderzijds pleiten voor ingrijpende veranderingen.
Niemand bij de PvdA zal zeggen dat het makkelijk wordt, maar tegelijkertijd boezemt Asscher ook nog vertrouwen in. Uit enkele peilingen blijkt dat kiezers in hem nog steeds een betrouwbare kandidaat voor het premierschap zien – meer dan Klaver en Roemer.
Bij de PvdA leeft de hoop dat die vertrouwensvraag een belangrijkere rol gaat spelen naarmate de verkiezingen dichterbij komen: wie geven we de verantwoordelijkheid? Klaver is nog ongetest en PvdA’ers wijzen erop dat niet alleen zijn milieuplannen, maar ook zijn opvattingen over immigratie en integratie ver van het politieke midden afstaan. Zo ging het vijf jaar geleden toch ook? Roemer bezweek onder de aanvallen. Samsom sprong in het gat.
De komende dagen moet blijken of de geschiedenis zich toch herhaalt. <
Sybrand Buma (CDA) zei het deze week tegen iedereen die het wilde horen: Ik word de grootste, al het andere is ‘een b-scenario’. Een mirakel? Helemaal niet, aldus Buma. De verschillen zijn klein, Rutte wordt gewantrouwd en Wilders is voor een ruime meerderheid van de kiezers onacceptabel.
Bij D66 is hetzelfde optimisme te bespeuren. Pechtold geniet veel vertrouwen bij kiezers. Waarom zou hij de premier niet voorbij kunnen steken de komende weken? Nederland zit op het randje van ‘Rutte-moeheid’, zo valt bij D66 te horen.
Jesse Klaver heeft zich ook al gemeld als premierskandidaat. Bij GroenLinks zijn ze evenmin onder de indruk van de VVD-campagne.
De vraag is vooralsnog wanneer de grote inhaalmanoeuvre moet plaatsvinden. CDA, D66 en GroenLinks hadden hun zinnen gezet op het premiersdebat aanstaande zondag, maar dat heeft glans verloren door het afzeggen van Rutte en Wilders. Het is nog maar afwachten hoeveel mensen er nu gaan kijken; Boer zoekt vrouw is op het andere net te zien en het zuiden viert carnaval.
Het Carrédebat een week later lijkt nu de beste mogelijkheid, al is het deelnemersveld met acht lijsttrekkers dan wel erg groot om op te vallen. Daarna rest nog slechts het slotdebat, de avond voor de verkiezing.
Bij het Radio 1-debat vanmiddag hebben Buma, Klaver en Pechtold misgeloot. Alleen Kees van der Staaij (SGP) en Emile Roemer (SP) krijgen de kans om met de premier de degens te kruisen. Heel hoog zijn de verwachtingen vandaag dan ook niet gespannen bij de zelfverklaarde uitdagers van Rutte.
