"Amerikaanse kritiek op onze defensie is begrijpelijk"
De Amerikaanse vicepresident Mike Pence tikte gisteravond de Belgische premier Charles Michel op de vingers omdat België in NAVO-verband te weinig investeert. "De kritiek is terecht", zegt defensiespecialist Alexander Mattelaer. "Onze krijgsmacht is een tube tandpasta die bijna leeg is."
Vicepresident Mike Pence ontmoette zondagavond premier Charles Michel (MR) in Hertoginnedal voor een werkdiner, voorafgaand aan Pence' ontmoetingen met EU-kopstukken deze ochtend. Michel wees Pence bij aankomst op de "zeer belangrijke uitdagingen" die ze zouden bespreken. Eerder zei hij aan de RTBF dat hij bij Pence zijn ongerustheid zou uitdrukken over Trumps economisch isolationisme, houding tegenover moslims en Midden-Oosten-politiek.
'De Belgische defensie is chronisch ondergefinancierd. Gedane begrotingsbeloften worden te weinig uitgevoerd'
De boodschap van Pence was, net zoals in München zaterdag, gefocust op defensiesamenwerking. In tegenstelling tot Trumps onheilspellende campagneboodschap verzekerde hij dat de VS zijn NAVO-engagementen in Europa ernstig neemt. Toch zal Washington kritischer worden voor bondgenoten die hun contract om 2 procent van het bbp te investeren in defensie niet nakomen. En België is voor de VS zo'n slechte leerling.
Volgens Alexander Mattelaer, directeur Europese zaken van het Egmont Instituut voor Internationale Relaties, nemen we deze kritiek beter ernstig, “niet vanwege Trump maar in het belang van onze acute Europese veiligheidsproblemen”.
Wat vindt u van de Amerikaanse kritiek?
Alexander Mattelaer: “De kritiek is zeer begrijpelijk. De NAVO is een alliantie. Voor onze collectieve verdediging moet er een evenwichtige en billijke verdeling zijn tussen de partnerlanden. België krijgt daarom niet alleen kritiek van de VS maar ook van andere bondgenoten. In München haalde de Britse defensieminister Michael Fallon in een panelgesprek hard uit naar vijf leden die minder dan 1 procent van het bbp investeren in defensie, waaronder België.”
Wat is het probleem van de Belgische defensie?
“De Belgische defensie is chronisch ondergefinancierd. Gedane begrotingsbeloften worden te weinig uitgevoerd. Ook bleken investeringen te eenzijdig. De voorbije kwarteeuw focusten we op crisismanagement – steun in vredesoperaties buiten de EU-grenzen. Sinds het conflict in Oekraïne trad voor de NAVO het potentieel van een conflict met Rusland weer op de voorgrond. En dan ontbreekt het onze landmacht aan vuur- en mankracht. Als je de 'wat als'-vraag stelt, staat ons land in zijn hemd. Dat zien de bondgenoten.
'Als je de 'wat als'-vraag stelt, staat ons land in zijn hemd. Dat zien de bondgenoten'
“België perst zoveel mogelijk uit ons arsenaal om kritiek tegen te gaan. Dat wordt per dag moeilijker omdat onze krijgsmacht een tube tandpasta is die bijna helemaal leeg is geknepen. België levert wel een logistieke eenheid aan Litouwen, in het kader van NAVO-steun aan de Baltische staten. Maar als de NAVO daar plots versterking nodig heeft, stelt zich voor ons al een probleem. De permanente inzet van meer dan duizend militairen in Brussel en Antwerpen voor politietaken maakt onze tekorten nog nijpender. De Amerikanen maken die berekening ook.”
Volstaat het '2030'-investeringplan van defensieminister Vandeput om het vertrouwen te herstellen?
“Het zal ontoereikend zijn. Het plan is gestoeld op voorbereidend werk uit 2013-'14. Het houdt te weinig rekening met ons gebrek aan reservecapaciteit als er ineens een ernstige crisis uitbreekt, in, bijvoorbeeld, de Baltische staten.”
Riskeren we NAVO-sancties als we niet bijsturen?
“Er is in de NAVO geen formeel sanctiemechanisme, maar de diplomatieke en economische druk wordt opgevoerd. Als wij een probleem hebben en bij partnerlanden aankloppen, zou de deur weleens dicht kunnen blijven. Wist je dat onze militairen op straat na de 22/03-aanslagen kogelvrije vesten mochten lenen van de VS omdat we er zelf te kort hadden? Dat soort steun zou weleens voorwaardelijk kunnen worden. Een teken aan de wand is hoe visumvrij reizen voor Belgen naar de VS ter discussie wordt gesteld. Ook economisch kan men ons links laten liggen.”
Net daarom hoor je stemmen opgaan om ons, in plaats van op de onvoorspelbare president Trump, te richten op betere EU-defensiesamenwerking?
“Hoe meer EU-samenwerking, hoe beter. Maar ook daar zullen partners alleen maar solidair zijn als je samen dezelfde inspanningen doet. Ook dan moeten we klaarstaan om de Baltische landen, toch ook leden van de eurozone, voldoende afschrikkingscapaciteit te bieden tegenover een agressiever Rusland.”
'Onze militairen op straat mochten na de 22/03-aanslagen kogelvrije vesten lenen van de VS omdat we er zelf te kort hadden '
Welk antwoord geeft België zijn NAVO-partners nu het best?
“Ons defensiebudget daalt nog tot 2019. Daar worden de VS en andere leden ronduit nijdig van. De regering buigt dit het best zo snel mogelijk in een positieve richting om, niet voor Trump, maar voor de snel wijzigende veiligheidsomgeving. Daarom moeten we ook de geplande inkrimping van manschappen ter discussie durven te stellen en denken aan flexibeler oplossingen om te kunnen mobiliseren als het nodig is.”
'Ons defensiebudget daalt nog tot 2019. Daar worden de VS en andere leden ronduit nijdig van'
Hoor ik nu pleiten voor een nieuwe dienstplicht?
“Ik pleit niet voor een herinvoering van de dienstplicht zoals in de Koude Oorlog, maar we moeten wel durven na te denken over onze mogelijkheden tot militaire mobilisatie in de 21ste eeuw. Nu ben je militair voor acht jaar, of voor het leven. Er is geen middenweg. We moeten naar een model met kortere loopbanen, waarbij militairen na verloop van tijd opnieuw als burger gaan werken maar sommigen inzetbaar blijven als reservisten."