Trump schrapt op dag 1 handelsverdrag TPP: dit zijn de gevolgen

De Australische premier Malcolm Turnbell wil door met TPP, ook al is de initiator ervan weggevallen, zo liet hij dinsdag weten. Vanuit zijn perspectief is dat wel begrijpelijk: Australië heeft al een handelsverdrag met de VS op zak, dus daarover hoeft het land zich geen zorgen te maken. Als daar nog een multilateraal verdrag met tien landen bijkomt, met belangrijke partners als Japan en Canada, dan is dat vanuit Australisch perspectief winst. Turnbell suggereerde zelfs dat China de plaats van de VS mag innemen. 'We gaan onze inzet voor Australische banen niet zomaar opgeven. Er is zeker potentie voor China om zich bij TPP aan te sluiten', meende hij.

Amerikaanse tweetrapsraket

Dat is aanzienlijk gemakkelijker gezegd dan gedaan. China kwam vorig najaar met twee eigen handelsverdragen. Die waren veel minder ambitieus dan TPP. Dat verdrag is voor China vooralsnog te hoog gegrepen vanwege de eisen die het stelt op terreinen als milieu en bescherming van werknemers, onder meer vrije vakbonden. Het idee van Obama was een tweetrapsraket. Eerst de TPP-normen hoog opschroeven door China buiten het verdrag te houden. Zou het verdrag goed werken en de deelnemers veel voordeel brengen dan zouden de Chinese leiders zich wel bedenken en zich aansluiten. En passant zou dat scenario de leidende rol van de VS in de Aziatische regio bevestigen.

Maar Obama's masterplan ligt nu in de prullenmand. Nu probeert ieder land voor zich er het beste van te maken. Maar er openbaren zich meteen grote tegenstellingen. Japan, na de VS de voornaamste ondertekenaar van TPP, deed belangrijke concessies aan zijn landbouwproducten om toegang tot de Amerikaanse markt te krijgen. Maar het is voor Japan onaantrekkelijk die overeind te houden in ruil voor toegang tot de veel kleinere markten van Canada en Australië. De Japanse regering wekt de indruk in shock te verkeren - premier Abe zegt nog de hoop te hebben dat Trump op zijn schreden terugkomt, een allerminst realistische verwachting.

Lees meer

Trump schrapt in rap tempo wapenfeiten Obama
De kersverse Amerikaanse president is begonnen met het inlossen van zijn voornaamste verkiezingsbeloften. Trump tekende in zijn eerste 4 dagen decreten tegen deze maatregelen.

Wat kunnen we de eerste 100 dagen van Trump verwachten? (+)
De eerste honderd dagen kunnen presidenten zich het beste waarmaken. Lees hier wat we kunnen verwachten.

Vrijhandel ís niet altijd goed. Dat vindt niet alleen Trump (+)
In november schreven we al: hoe erg is het als Trump een streep door TPP zet?

Moeizame onderhandelingen

Peking zit op een geheel ander spoor. Op de Australische uitnodiging volgde dinsdag stilzwijgen, maar de regering wees wel nog eens op de eigen handelsverdragen voor de regio. Die zouden 'op korte termijn' al in werking kunnen treden. Met name gaat het dan om het RCEP-verdrag, waarbij ook Japan en Australië betrokken zijn.

Maar de snelle deal die Peking wil, is evenzeer een illusie als de Japanse hoop op Trumps inkeer. Want terwijl China vooral een simpel verdrag wil waarbij tariefmuren worden geslecht, zetten landen als Japan, Australië en Nieuw-Zeeland in op een hoogwaardig verdrag naar het voorbeeld van TPP. Dat wordt dus moeizaam onderhandelen. Tenzij de drie westers georiënteerde landen spectaculair bijdraaien onder het motto 'alles beter dan geen deal'. In dat geval wordt China de winnaar van het regionale handelsspel.

Dat is de vrees van de Republikeinse senator John McCain, die na het om zeep helpen van TPP door Trump verwacht dat China nu de kans krijgt 'om de economische spelregels te herschrijven ten nadele van de Amerikaanse werknemers.' Voor die conclusie is het nog te vroeg. Trump zal redeneren dat intrekking van TPP pas de eerste kaart van zijn handelsbeleid is.

In de komende weken gaat vermoedelijk duidelijk worden welke troeven hij tegen China wil gaan uitspelen. Dat spel zal hard worden gespeeld, gezien Trumps benoeming van twee 'China-haviken' op handelsgebied. Zij menen dat de Amerikaanse economie door de Chinese wondergroei ernstig is benadeeld. Die opvatting, tot voor kort op het wereldtoneel van marginaal belang, gaat het Amerikaanse handelsbeleid funderen. Aanzienlijk meer spanningen, grote onoverzichtelijkheid en mogelijk chaos liggen in het verschiet.