Gevaarlijker lijkt mij het nieuws dat geen nieuws is, maar nieuws wordt

Nepnieuws en leugens zijn gevaarlijke, goedkope wapens in oorlog en politiek. Heb je nepnieuws, krijg je de leugens er gratis bij.

Het is de pers die de nepnieuwsbommen en de leugens kan neutraliseren. Hoe precies, lijkt mij niet zo ingewikkeld. Je citeert keurig wat je hoort, je trekt na wat je verteld is en geeft je bevindingen door.

Natuurlijk moet je het medium kunnen vertrouwen. De krant, het radioprogramma of de televisie. Het medium moet de journalist kunnen vertrouwen.

Gevaarlijker lijkt mij het nieuws dat geen nieuws is, maar nieuws wordt. Dat wordt nog steeds het best geïllustreerd door het volgende.

"Waarom, mijnheer de minister, ontkent u altijd dat u pedofiel bent?"

"Omdat ik geen pedofiel ben."

"Nu ontkent u het weer."

Het zaadje is gezaaid. De pedofilie zal de minister blijven achtervolgen. Hij wordt iemand waaraan 'een luchtje' zit.

Er zijn vragen waarop je eigenlijk geen antwoord moet geven, maar omdat politici ­ijdel zijn en weigeren door mij gemediatraind te worden, en altijd denken dat ze het ­beter weten dan de journalist, blijven ze deze fouten maken.

Lang geleden zat ik eens met meesterinterviewer Ischa ­Meijer in een café. We spraken over de krant. Voor ons lag een Privé en een van de koppen was: 'André van Duin huilt om zijn vriend'. "Ik heb Dré en z'n vriend net gezien en gesproken," zei Ischa.

We sloegen snel de Privé open en ontdekten dat het artikel handelde over de verjaardag van de komiek en dat diens vriend hem getrakteerd had op een taart. Van dat ­geschenk had Dré tranen in zijn ogen gekregen.
"Dit is toch onzin," zei ik.

"Zo maak je nieuws waar geen nieuws is," zei Ischa, "dat is ook ons vak. Ik wou dat ik die kop had verzonnen."

Wanneer er alom in de maatschappij wantrouwen heerst, en de waarheid zich ergens schuilhoudt, zoekt men steun bij het nieuws - wat is er eigenlijk gebeurd en waarom? Nepnieuws is dan balsem voor morele verwarring.

Leugens zijn drugs. Je raakt eraan verslaafd omdat je ze steeds liever hoort. Knoop een paar leugens aan elkaar en hup, je hebt weer een ideologie, een complottheorie of een religie. Goed voor uren media-aandacht.

Nepnieuws en leugens worden zo cultuur waarin politici zich thuis voelen. En wie wordt er dan in de maling genomen?

Theodor Holman (1953) is columnist, schrijver, televisie- en radiomaker. Elke dag, uitgezonderd zondag, lees je hier zijn column. Lees al zijn columns terug in het archief. Reageren? t.holman@parool.nl