Hoe weeshuizen toeristen misleiden om donaties binnen te harken

De Engelse les in het weeshuis is net een half uur bezig als vrijwilliger Laura Rainoni een spiegelreflexcamera uit haar tas haalt. Terwijl het klasje Cambodjaanse kinderen met veel moeite meezingt met het liedje I have a brother, schiet de backpacker plaatjes van hun vrolijke gezichten. Leuk om later aan je Facebookvrienden te kunnen laten zien wat je zoal meemaakt, op vakantie in Cambodja.

De Braziliaanse vrienden Rainoni (23) en Hudson Girundi (22) reizen met hun rugzak door Zuidoost Azië en willen graag 'iets terugdoen' in de landen die ze bezoeken. Daarom blijven ze nu iets langer plakken in Siem Reap, de stad bij het beroemde tempelcomplex Angkor Wat, om vier dagen vrijwilligerswerk te doen in het Children's House of Peace. Ervaring als docent hebben ze niet. 'Mijn moeder is lerares, dus ik weet er wel iets van', zegt Girundi.

Vorige week begon het Nederlandse Better Care Network een campagne om 'weeshuistoerisme' te ontmoedigen. In straatarme landen als Cambodja is dit uitgegroeid tot een industrie op zich. Onderzoek in 2014 toonde aan dat 80 procent van de kinderen in Cambodjaanse weeshuizen nog minstens één ouder heeft. Veel tehuizen draaien grotendeels op buitenlandse giften en in het slechtste geval zijn ze enkel en volledig opgezet om donaties binnen te harken.

Het Better Care Network waarschuwt toeristen niet bij te dragen aan deze industrie, omdat kinderen hierdoor onnodig bij hun ouders worden weggehaald. Het is daarnaast slecht voor hun ontwikkeling als er steeds nieuwe vreemde gezichten opduiken. Het gebrek aan controle leidde er zelfs toe dat een eerder veroordeelde Nederlandse pedofiel in Cambodja zijn eigen weeshuis kon vullen met arme plattelandskinderen - hij werd afgelopen zomer opgepakt.

Er zijn grofweg twee vormen van weeshuistoerisme. In de ene variant krijgen buitenlanders een rondleiding of zien ze een dansuitvoering door kinderen, waarna gevraagd wordt om donaties. De andere variant is het doen van tijdelijk vrijwilligerswerk, soms slechts een middag. Zo biedt de organisatie Kulen Outreach 'vrijwilligers' in Siem Reap een lunch bij een waterval in combinatie met een bezoek aan hun school, waar je de arme leerlingen kunt helpen hun Engelse spreekvaardigheid te verbeteren.

Dansvoorstellingen

Het tehuis Children's House of Peace heeft ervaring met beide vormen van fondsenwerving. Tot twee jaar geleden kon je hier een avondje 'Traditional Khmer Dancing' bijwonen, door bezoekers gewaardeerd met vierenhalve ster op reiswebsite Tripadvisor. 'Dat leverde elke maand wel een paar honderd dollar op', vertelt manager Bunthoeun Sor op een bankje naast het schoolplein.

In Cambodja wordt echter al een paar jaar campagne gevoerd tegen weeshuistoerisme, onder het motto 'children are not tourist attractions'. De dansvoorstellingen zijn nu gestopt. 'De overheid wil af van weeshuizen, daarom mogen wij geen nieuwe kinderen meer opnemen', zegt Sor. 'Nu hebben we niet genoeg kinderen voor de dansrollen en alle instrumenten.' De manager kijkt daar wat beteuterd bij. Al snapt hij de redenering dat het wellicht beter is om ouders te ondersteunen in de opvoeding, in plaats van de kinderen weg te halen uit hun omgeving.

'Er waren uitwassen van gidsen die ouders op het platteland een paar dollar gaven als ze hun kroost even mochten lenen. Die kinderen werden een paar dagen neergezet in een gebouw in Siem Reap, zogenaamd een weeshuis, waarna de gids langskwam met toeristen die geld gaven. Die nepweeshuizen hebben het imago van onze organisatie ook beschadigd.'

Hoe krijg je je kind Cambodja uit?

Cambodja heeft per direct draagmoederschap verboden. Wat nu? Wensvader Sander gaat op zoek naar de moeder van zijn kind. Lees hier verder. (+)

Nu verblijven er nog acht kinderen in het Children's House of Peace, die er al woonden voordat de strengere regels werden ingevoerd. Daarnaast volgen ongeveer dertig leerlingen uit de omgeving lessen in het gebouw. Volgens Sor is het probleem dat veel ouders op het Cambodjaanse platteland het belang van onderwijs niet inzien. 'We proberen hen te ondersteunen, maar vaak kiezen ouders er toch voor hun kind op het land te laten werken of spullen te laten verkopen op straat. Als kinderen in het weeshuis wonen, kun je tenminste garanderen dat ze ook echt naar school gaan. Dan hebben ze een betere toekomst dan wanneer ze bij hun ouders waren gebleven.'

De buitenlanders die nu langskomen bij het Children's House of Peace, willen net als Rainoni en Girundi 'iets goeds doen'. In televisieprogramma Rambam was onlangs te zien hoe er in Nederland zou worden gereageerd op onbekende buitenlandse wereldverbeteraars. Vier enthousiaste Kenianen die graag iets wilden doen voor 'die arme kinderen in Nederland' werden in een busje langs scholen gestuurd. Geen enkele directeur liet hen het schoolgebouw binnen.

'Flexibele kinderen'

In Cambodja is zoiets geen enkel punt, je kunt dezelfde dag nog terecht. Manager Sor ziet het probleem van steeds wisselende gezichten ook niet. 'Onze kinderen zijn heel flexibel.' In het klaslokaal roept de aanwezigheid van een Nederlandse journalist geen enkele vraag op. Blijkbaar zijn de kinderen het gewend dat er vreemden aanschuiven. Sor: 'We hebben elke week vrijwilligers uit andere landen: Brazilië, Japan, Engeland, Australië. Onze kinderen leren zo veel over de wereld.'

Een screening van vrijwilligers is er niet, iedereen is welkom. Wel beoordeelt Sor op gevoel of mensen opereren 'vanuit een goed hart voor de kinderen'. 'Als ze alleen maar hier zijn om leuke foto's te maken, stuur ik ze weg.'

De les van de Braziliaanse backpackers verloopt intussen nogal chaotisch. Rainoni probeert uit te leggen wat 'grandparents' zijn, maar de helft van de tien leerlingen kijkt de andere kant op. Even later vraagt ze de kinderen een lijstje bezittelijke voornaamwoorden over te schrijven in hun schrift. Een van de jongetjes pent braaf 'I - my, You - your, she - her'. Intussen weerkaatst de flitser van het fototoestel in zijn gezicht. Nu is het 'leraar' Girundi die de camera bedient.

Is dit soort onderwijs zinvol? Sor maakt er geen geheim van dat het hem meer gaat om het geld dat deze flitsvrijwilligers meebrengen dan om het werk dat zij verrichten. 'Sommige vrijwilligers kopen zakken rijst of schoolspullen, anderen doneren geld of houden een kleine inzamelingsactie onder hun Facebook-vrienden. Wij zijn daarvoor dankbaar. Dankzij deze giften kunnen wij voortbestaan.'

'We zorgen dat wensouders veilig met hun baby het land verlaten'

Mariam Kukunashvili uit Georgië is oprichter van New Life, een internationaal bureau dat voornamelijk westerse en Chinese singles, homoparen en onvruchtbare stellen koppelt aan eiceldonoren en draagmoeders in veelal berooide landen. New Life vond ook voor een Amsterdams homostel een draagmoeder in Cambodja. Lees hier verder. (+)