Hoe tweets en nepnieuws een gewapende inval veroorzaakten

Achteraf heeft Maddison Welch er wel spijt van dat hij afgelopen zondag, gewapend met een AR-15 automatisch geweer, een pizzeria in een buitenwijk van Washington binnendrong om te controleren of daar kinderen werden vastgehouden als seksslaven door vooraanstaande Democratische politici. Die bizarre geruchten circuleerden steeds vaker op het internet, zodat de voormalige brandweerman uit North Carolina zich geroepen voelde in te grijpen. 'Ik wilde iets goeds doen, maar heb het verkeerd aangepakt', vertelde hij een verslaggever van de New York Times.

Drie kwartier lang doorzocht hij het restaurant, waarvan de klanten en het personeel haastig een goed heenkomen hadden gezocht, maar hij vond niets van de tunnels waarvan sprake was op het internet. Daarin zouden kinderen gevangen worden gehouden. Tegenover de New York Times gaf de 28-jarige Welch, die donderdag voor de rechter verscheen, toe dat hij geen spoor van de kinderen had gevonden. 'De intel (inlichtingen) was niet 100 procent.' Toch weigert hij nog steeds #pizzagate, de bron van de bizarre geruchten over het pedofielennetwerk, af te doen als nep.

De eerste nepverhalen over het netwerk doken volgens een reconstructie van de Washington Post anderhalve week voor de Amerikaanse presidentsverkiezingen op en verspreidden zich vervolgens in rap tempo over het internet.

28 oktober

'Pizzagate' begon eigenlijk met de mededeling van FBI-chef James Comey dat zijn dienst het onderzoek naar het gebruik van een privé-server door Hillary Clinton voor haar e-mails als minister van Buitenlandse Zaken had hervat. Aanleiding was dat er mails van haar waren gevonden op een laptop van Anthony Weiner, de ex-man van haar medewerkster Huma Abedin. Dat zette de molen in gang: twee dagen later slingerde iemand onder de naam @DavidGoldbergNY op Twitter het gerucht de wereld in dat de mails wijzen op het bestaan van een 'pedofielennetwerk - en @HillaryClinton zit er middenin'.

4 november

Alex Jones, die een talkshow heeft op de site Infowars, een broedplaats van samenzweringstheorieën, geeft een flinke zwengel aan de nepberichten. Op YouTube verkondigt hij zonder blikken of blozen dat de Democratische presidentskandidate 'persoonlijk kinderen heeft vermoord'. (Achteraf beweerde Jones dat hij doelde op de kinderen die in Syrië omkomen als gevolg van Amerikaanse bombardementen). Jones' YouTube-filmpje werd bijna een half miljoen keer bekeken.

7 november

De hashtag #pizzagate duikt voor het eerst op. In de dagen ervoor is er een explosief mengsel ontstaan nadat WikiLeaks e-mails van John Podesta, Clintons campagneleider, had gepubliceerd. Niks over kinderen of een netwerk, maar in de mails werd wel Comet Ping Pong genoemd, een pizzeria waar Podesta wel eens at. Dat moest natuurlijk de plaats zijn waar het misbruik zich afspeelde!

Volgens de Washington Post verspreidden de nepberichten over de pizzeria zich als een bosbrand over het internet dankzij een stroom van retweets uit, merkwaardig genoeg, Tsjechië, Cyprus en Vietnam. Vermoedelijk ging het om 'bots', programma's die ontworpen zijn om automatisch tweets rond te pompen, zodat het onderwerp trending wordt op het internet.

Tot zijn schrik ontdekte James Alefantis, de eigenaar van Comet Ping Pong, dat hij op het internet opeens te boek stond als pedofiel. Op Reddit, het internetforum 4chan en Instagram werd zijn restaurant aangeduid als het centrum van het pedofielennetwerk. Alleen de naam James Alefantis bevestigde volgens complotdenkers al hun duistere vermoedens: het klonk in hun oren als het Franse 'J'aime les enfants' oftewel 'ik houd van kinderen'.

Ook de uitbaters van restaurants en winkels in de buurt kregen een lading bagger over zich heen. De eigenaresse van de bistro Terasol, dat tegenover Comet Ping Pong ligt, kreeg haatmail en bedreigende telefoontjes. Op haar website stond een logo in de vorm van een hart, dat volgens complotdenkers een symbool voor kindermisbruik zou zijn.

8 november

Op verkiezingsdag verspreidde Brittanny Pettibone, een ultrarechtse blogster uit Californië, via Twitter tekeningen van kinderen die volgens haar misbruikt zouden worden in het 'pizzagateschandaal'. De tekeningen gaven volgens haar een 'inkijkje in het huis van Hillary Clintons vriend Tony Podesta', de broer van John Podesta. 'Dit moeten we aan de kaak stellen!'. (Achteraf zegt Pettibone dat zij toch gelijk had: 'Er was toch iets met Hillary aan de hand.')

16 november

Jack Posobiec, een voormalige inlichtingenofficier bij de marine, besluit naar Comet Ping Pong te gaan om onderzoek te doen naar de duistere praktijken van Podesta en Clinton. Met zijn mobiele telefoontje deed Posobiec via Periscope live verslag van zijn bezoek aan de pizzeria, waar op dat moment een verjaardagspartijtje voor kinderen aan de gang was. Daarop verzocht de manager hem het pand te verlaten, omdat hij het ongepast vonden dat hij live beelden uitzond van een partijtje voor kinderen. Het effect daarvan was dat #pizzagate ontplofte. Voor complotdenkers was het bewijs geleverd: hier werd iets verborgen gehouden! 'Je bent mijn held dat je dit doet, Jack. Nooit opgeven!', twitterde Pettibone.

22 november

Reddit besluit het forum r/pizzagate te sluiten, omdat er privégegevens over het personeel van de pizzeria en winkels in de buurt worden verspreid. 'We willen geen heksenjacht op onze site', motiveerde de leiding het besluit. Uiteraard werd dat door de #pizzagate-gemeenschap opgevat als een bewijs van censuur.

_{Tekst gaat verder onder video.}

3 december

Maddison Welch zet vanuit Salisbury in North Carolina koers naar Washington D.C. om te kijken wat zich allemaal in de pizzeria afspeelde. Het idee dat daar onschuldige mensen leden kon hij niet langer verdragen, vertelde hij achteraf aan de New York Times. Van kennissen had hij bij toeval gehoord over #pizzagate en naarmate hij op het internet meer en meer las over de zaak, kwam hij tot de overtuiging dat er 'iets schandelijks' gebeurde in Comet Ping Pong. Zondag loopt hij het restaurant binnen en lost hij een aantal schoten met zijn AR-15. Na een vergeefse zoektocht door het gebouw, geeft hij zich over aan de politie.

5 december

#pizzagate leeft als nooit tevoren. Op YouTube en Twitter gonst het van nieuwe complottheorieën. Welch zou een acteur zijn (inderdaad heeft hij wel eens rolletjes gespeeld in films). Ditmaal zou hij door de autoriteiten zijn ingehuurd om de onderzoekers van #pizzagate in een kwaad daglicht te stellen. Doel van de hele operatie zou zijn zogenoemd fake news te verbieden en een censuur in te stellen als in de voormalige Sovjet-Unie.

_{Door: Bert Lanting}

Wat zijn Reddit en 4chan voor websites?

De populaire internetfora Reddit en 4chan zijn genoemd als bron voor de nepinformatie in Pizzagate. Na de actie van Welch haalde Reddit een subforum offline. Het anarchistische 4Chan peinst daar niet over.

Website 4chan: alleen kinderporno mag niet in virtuele beerput

4chan werd op 1 oktober 2003 opgericht door de toen 15-jarige Christopher Poole. Hij heeft de site verlaten en sinds september 2015 is de Japanse internetondernemer Hiroyuki Nishimura de nieuwe eigenaar.

Gebruikers van 4chan kunnen zich uitleven op ieder denkbaar onderwerp. Zin en onzin; smaak en wansmaak; humor en bedreigingen: alles loopt door elkaar. Het beruchtst is het random-forum, dat geldt als de thuishaven van internethooligans. Zij kunnen hier volledig anoniem hun gang gaan, precies zoals Poole het bedoeld heeft. Die anonimiteit was heilig voor hem: Poole moest niets hebben van Facebook en Google die profielen verzamelen en willen dat iedereen zich online bekendmaakt. 'Google en Facebook willen je laten geloven dat je een spiegel bent, maar in werkelijkheid zijn we diamanten: veelzijdig', zei Poole.

Deze diamanten gebruiken hun anonimiteit voor grappen, online-getreiter, seksisme, haatcampagnes, oproepen om grote bedrijven te hacken, bedreigingen, porno of gewoon onzin. In deze virtuele beerput is alles toegestaan, behalve kinderporno. Wie een ongezonde belangstelling voor kinderen heeft, wordt getrakteerd op een afbeelding van 'pedobear', een op het oog schattige beer. Zo corrigeren bezoekers elkaar. Moderatoren zijn er niet. Zo moet niemand raar opkijken als bezoekers lol hebben over een 13-jarige jongen die net zelfmoord heeft gepleegd.

Het is niet alleen maar ellende wat de klok slaat. Veel van de terugkerende grappen hebben het gebracht tot de voorkant van internet. Misschien wel de bekendste is het 'rickrollen'. Hierbij wordt iemand via een link zogenaamd verwezen naar iets interessants, maar in plaats daarvan komt de bezoeker bij de videoclip Never Gonna Give You Up van jaren 80-zanger Rick Astley.

Website Reddit: bewust lelijk vormgegeven maar best brave hangplek

Naast het ruige 4chan is Reddit een stuk braver. De site werd in 2005 opgericht door twee vers afgestudeerden: Steve Huffman en Alexis Ohanian. Na een jaar werd Reddit ingelijfd door uitgeverij Condé Nast. Sinds 2011 is het een dochteronderneming van het moederbedrijf van Condé, Advance Publications, waartoe ook gerenommeerde tijdschriften als The New Yorker, Glamour, Vanity Fair en Wired behoren.

Reddit is een bewust lelijk vormgegeven hangplek waar iedereen zelf nieuws kan aandragen. In Nederland was het aan nu.nl gelieerde NUjij vergelijkbaar in zijn poging gebruikers het woord te geven. Eigenaar Sanoma trok hier onlangs de stekker uit nadat de site steeds meer in de greep van complotgekkies en haatzaaiers kwam.

Dit is precies het probleem waarmee ook Reddit te maken heeft. De site is doodsbang van censuur te worden beschuldigd door zijn lezers en verschool zich dan ook jarenlang achter het bekende internetadagium: vrijheid boven alles. Maar dat werd steeds moeilijker vol te houden. Vorig jaar besloot Reddit zijn regels aan te scherpen en virtueel geweld harder aan te pakken. Als direct gevolg werd vlak daarna een aantal racistische haat-fora gesloten.

Dat werd niet gepikt. Er vielen ontslagen, moderatoren kwamen in opstand, de site ging zelfs even op zwart en uiteindelijk pakte de interimbaas haar biezen. Onder leiding van Huffman is Reddit in rustiger vaarwater gekomen, al is het de vraag of de site in staat is haat en onzinnieuws het hoofd te blijven bieden. Daarin heeft 4chan het makkelijker: het maalt niet om een onzinberichtje meer of minder.

Een aantal bezoekers van Reddit zal het een zorg zijn. Nadat Reddit het pizzagate-forum sloot omdat er privéinformatie werd gepubliceerd, hebben ze hun toevlucht genomen tot een ander platform: Voat. Maar ook Voat zal op een gegeven moment tegen dezelfde dilemma's aanlopen.

_{Door: Laurens Verhagen}