Aanklacht tegen zeven EU-landen in 'dieselgate'

Bijna vijftien maanden na het uitbreken van het Volkswagen-schandaal in de Verenigde Staten komen op het hoogste niveau in Europa de eerste juridische procedures op gang.

Niet tegen sjoemelende autofabrikanten zelf, zoals in de VS, maar indirect: tegen de lidstaten die deze producenten zouden moeten controleren. Meer kan Brussel ook niet doen, al komt zelfs deze stap met flinke vertraging.

Eurocommissaris Bienkowska (interne markt en industrie) deed vandaag wat ze eigenlijk al voor oktober had aangekondigd. Ze begint procedures tegen zeven landen omdat ze de EU-wetgeving over de toelating van auto's op de markt slecht tot helemaal niet hebben nageleefd.

Duitsland, Luxemburg, Spanje en het Verenigd Koninkrijk krijgen een zogeheten inbreukprocedure op hun dak omdat ze Volkswagen niet hebben gestraft voor het gebruik van 'defeat devices' (sjoemelsoftware) in hun dieselauto's. Door die technologie lijken de auto's tijdens hun toelatingsexamen in laboratoria veel schoner dan ze uiteindelijk zijn op de weg.

Griekenland, Litouwen en Tsjechië zijn in het beklaagdenbankje beland omdat zij de EU-wetgeving, die sjoemelsoftware al sinds 2007 verbiedt, niet eens hadden omgezet in een nationaal sanctiesysteem. Dat zijn ze wel verplicht.

'Dieselgate'

Extra streng is de Europese Commissie voor de Britten en de Duitsers. Zij krijgen nog een aparte aanklacht. Volgens Brussel hebben zij na het uitbreken van 'dieselgate' vorig jaar september willens en wetens onvoldoende informatie verstrekt over hun eigen onderzoeken naar onregelmatigheden in de uitstoot van stikstofoxiden (NOx), het bestanddeel van dieselwalm dat slecht is voor de gezondheid.

De zeven aangeklaagde lidstaten hebben nu twee maanden de tijd om te reageren. Als zij de bezwaren niet wegnemen, kan de commissie een tweede stap zetten in de procedure. Uiteindelijk kan de commissie het EU-Hof van Justitie in Luxemburg inschakelen en kunnen de lidstaten worden beboet.

"Het naleven van de wet is eerst en vooral de plicht van de autofabrikanten", zei Bienkowska. "Maar nationale autoriteiten in de hele EU moeten garanderen dat de fabrikanten daadwerkelijk krachtens de wet opereren."

In de Verenigde Staten heeft Volkswagen een schikking van zo'n 15 miljard dollar (ruim 14 miljard euro) getroffen met de Amerikaanse autoriteiten en de bezitters van ongeveer 500.000 VW-dieselauto's die volgens de normen eigenlijk de weg niet op hadden gemogen.

Autolobby

In Europa zitten de verantwoordelijkheden ingewikkelder in elkaar. Anders dan bijvoorbeeld bij concurrentiezaken heeft de Europese Commissie in de automobielsector geen bevoegdheden om bedrijven rechtstreeks te straffen. Die macht hebben de lidstaten al die jaren liever in eigen hand gehouden, om er vervolgens in dit specifieke geval niets mee te doen.

Maar de commissie zelf heeft in de dieselaffaire ook de nodige steken laten vallen, zo bleek het afgelopen jaar. Zo is, onder druk van de autolobby, eindeloos getalmd met een voorstel om nieuwe auto's niet langer in kunstmatige laboratoriumomstandigheden te testen maar op de gewone weg. Ook was de vorige commissie onder voorzitter Barroso al op de hoogte van mogelijk gesjoemel met de tests. Met die informatie is toen niets gedaan.