Klimaatpact uit Parijs moet nu landen in de polder

Is Leonardo DiCaprio de nieuwe Al Gore? De Hollywood-acteur maakt zelf ook films en daarin zet hij zijn tanden in één onderwerp: de opwarming van de aarde. In zijn nieuwe milieudocumentaire 'Before the Flood' gaat de beroemdheid op onderzoek uit. Hij luidt de noodklok over de staat van het klimaat. Zo treedt hij in de voetsporen van de Amerikaanse politicus Al Gore, die tien jaar geleden opzien baarde met de film 'An Inconvenient Truth' en het klimaatdebat openbrak. "Ik wil weten hoe ver we al afgegleden zijn", zegt DiCaprio in de trailer van zijn film. "En of we het tij kunnen keren."

In Rotterdam krijgen bezoekers van de voormalige Van Nellefabriek vanavond op groot scherm zijn antwoord te horen. Deze première van DiCaprio's documentaire is de afsluiting van de eerste Nationale Klimaattop, die inmiddels begonnen is. Vicepremier Lodewijk Asscher en de Rotterdamse burgemeester Ahmed Aboutaleb praten daar na over de film, zoals menig prominent dat eerder deed na het bekijken van 'An Inconvenient Truth'.

Bont gezelschap

Staatssecretaris Sharon Dijksma van milieu (PvdA) opende het Hollandse 'klimaatbal', samen met premier Mark Rutte (VVD). Het idee voor de bijeenkomst komt uit Dijksma's koker. Tijdens het duurzame festival Springtij, afgelopen maand op Terschelling, had ze het er al over. Ze klonk opgetogen, verwachtingsvol.

Wat is de bedoeling van het eigen Nederlandse 'klimaattopje'? In een notendop: brainstormen over vermindering van de uitstoot van kooldioxide (CO2) en een eerste pakket concrete plannen beklinken. Dijksma wil het internationale klimaatakkoord, dat op 12 december 2015 werd gesloten in Parijs, in Nederland een rol van betekenis laten spelen. 'Bring Paris Home', is haar motto.

Een bont gezelschap geeft acte de présence in de Van Nellefabriek. Van directeur Joris Thijssen van Greenpeace Nederland tot de baas van het fossiele energiebedrijf Shell, Marjan van Loon. En van KLM-directeur Pieter Elbers tot de baas van pensioenfonds ABP Corien Wortmann. Ze gaan met elkaar en de Haagse bewindslieden in conclaaf over het beteugelen van de op hol geslagen CO2-uitstoot.

Citaat uit openingstoespraak Rutte:
“We zijn hier vandaag voor onszelf, voor onze planeet en voor de volgende generaties. Maar we zijn hier ook voor onze economie. Zoals een slimme jongen bij de kinderklimaattop vorig jaar zei: ‘ga je niet voor het milieu, ga dan voor het geld. Je bent echt goedkoper uit met een Dopper of een beker dan met alleen maar drinkpakjes.’ “Die jongen begrijpt het. Milieubewustzijn leidt tot kostenvermindering én is goed voor onze planeet. Dubbel winst dus, zoals zo vaak bij duurzaam en verantwoord leven en ondernemen.”

Milieudefensie, dat in 2015 niets moest hebben van de landelijke energiedialoog omdat kostbare tijd verspild zou worden, noemt de top voor klimaatactie wel een goed initiatief. Bij Greenpeace zegt directeur Thijssen ook dat het 'prima' is om door te praten over de afspraken uit Parijs. Maar naast alle woorden, stellen ze, zijn daden nodig.

Organisaties en bedrijven komen in Rotterdam met ideeën, wensen en beloftes. Ze buitelen over elkaar heen om van zich te laten horen met groene ambities. Constructief meedenken heet dat. Wat voor de één oprechte inzet is voor een beter milieu, is voor de ander goeddeels ook een imagokwestie. Het is hoe dan ook een kans om een groen visitekaartje af te geven aan de buitenwereld.

Er liggen vandaag ook concrete plannen klaar. Een trits aanzetten om in Nederland uit de startblokken te komen, om 'Parijs thuis te brengen'. Het voorstel van de Nederlandse bos- en houtsector om maar liefst 100.000 hectare nieuw bos te planten is daar een voorbeeld van. Een ingrijpend plan, waardoor de inrichting van bosgebieden in Nederland helemaal op de schop zou moeten.

Dat moet ook wel, zeggen de bedenkers, want de klimaatproblematiek vraagt om rigoureuze groene stappen. Alleen zo kan de uitstoot van het broeikasgas CO2 dusdanig worden verminderd dat de opwarming van de aarde beperkt blijft tot 2, liefst 1,5 graden Celsius. De uitstoot moet in 2050 met 80 tot 95 procent zijn teruggedrongen. Een Nederlands plan om koolstof te beprijzen, dat vandaag op papier voorzichtig vorm krijgt, kan ook helpen.

Net als in de jaren zestig?

Een ander ingrijpend voorstel komt vandaag van ruim zeventig gemeenten en de provincies Gelderland en Zuid-Holland. Samen met de grootste regionale energienetbeheerders Enexis, Liander, Stedin en kennisplatform voor klimaatkwesties Hier Opgewekt stelden zij het manifest 'Aan de slag met wonen zonder aardgas' op. De opstellers willen de weg vrijmaken voor woningen die helemaal geen aardgas meer gebruiken voor verwarming en het fornuis.

Het is een enorm project en het gaat lang duren, dat weten ze. Maar het verleden bewijst dat het kán, stelt directeur van Hier Opgewekt Sible Schöne. "In de jaren zestig heeft ook een vergelijkbare grootschalige transitie van kolen naar gas plaatsgevonden. Aardgas heeft de Nederlandse huishoudens veel gebracht, maar nu is het tijd voor een schoner en duurzamer alternatief."

Schone elektriciteit en warmte uit fabrieken of de bodem kunnen het aardgas in huizen volgens hem vervangen.

De organisatie van de Nationale Klimaattop trommelt een groep kinderen op om - helemaal in de mode - ongeremd duurzame tips te geven aan de leiders van bedrijven en politiek. Er zal maar nét dat originele gouden idee tussen zitten. In Rotterdam kijken ze vandaag liever naar kansen voor het klimaat en schone energie dan naar alle valkuilen. Behalve haast is er hoop.

Daar kan directeur Pieter van Oord van het grote bagger- en offshorebedrijf Van Oord zich goed in vinden. Dat concern werkt steeds meer aan energieprojecten, op zee vooral. Samen met collega's van Siemens, het Havenbedrijf Rotterdam, Eneco, DNV GL en zelfs olie- en gasbedrijf Shell (ongeloofwaardig volgens Milieudefensie) zet hij vandaag een krabbel onder een voorstel dat de omslag naar schone energie moet versnellen. "Om het klimaatakkoord uit Parijs waar te maken moet de samenleving fundamenteel anders worden ingericht", zegt hij.

Van Oord weet dat dit peperduur is. Het prijskaartje van de Nederlandse energietransitie is 200 miljard euro, becijferde onderzoeksbureau McKinsey deze zomer. "Daartegenover staan alle kansen en baten die de energietransitie met zich meebrengt", zegt Van Oord. "Vroeger keek iedereen alleen maar naar de kosten. Maar we weten nu dat het bouwen aan een schone energievoorziening leidt tot volledig nieuwe industrieën, zoals windmolens op zee. De Noordzee kan voor onze energievoorziening gaan betekenen wat olie en gas decennia lang betekenden voor Saudi-Arabië."

Langetermijnvisie

Van Oord en consorten pleiten voor een aantal klimaatmaatregelen in Nederland. De club vraagt om een Klimaatwet die de afspraken van Parijs waarmaakt, met tussendoelen voor 2030 en 2040. Want het energieakkoord is een 'mooie eerste stap' om vervuiling terug te dringen, maar dat pakket kijkt niet verder dan 2023. Een speciale minister voor economie, klimaat en energie moet aan de bak om de zaken voor de komende decennia te regelen. Om alles te betalen is een miljardenfonds nodig, met inleg van de overheid en bedrijven.

De omslag naar schone energie is een beetje vergelijkbaar met de bouw van de Deltawerken, zegt Van Oord. Een probleem leidde tot een toonaangevend project. "We lopen in Nederland nu nog dik achter, maar we kunnen nog steeds koploper worden. Kijk maar eens hoe snel we een voorbeeld voor andere landen zijn geworden met de kostenverlaging voor windmolens op zee. Landen als Duitsland en Denemarken zijn veel verder met hun duurzame energievoorziening. Maar zij hebben fouten gemaakt, fouten die Nederland niet meer hoeft te maken.

De directeur van het energieadviesbureau DNV GL, Ditlev Engel, is een Deen. Volgens hem is de omslag van een fossiele naar een schone energievoorziening te bereiken door duidelijke doelen en regels voor de lange termijn vast te leggen. Denemarken stimuleerde de bouw van windturbines gretig. Het land staat er nu vol mee. En in de Deense wet is vastgelegd dat warmte die bedrijven overhouden in de omgeving gebruikt moét worden voor verwarming. Deense huishoudens gebruiken daardoor geen gas. Moet Nederland ook zulke harde eisen invoeren? "Verplichten kan, maar hoeft niet altijd", denkt Engel. "Op 4 november wordt het klimaatakkoord uit Parijs formeel van kracht. Onomkeerbaar. Dat is de realiteit voor de overheid en bedrijven, dus uitvoeren zal linksom of rechtsom moeten."