Irak zit niet te wachten op Turkse deelname aan bevrijding Mosul

De Turkse president Erdogan liet weten zich niets van de Irakezen te zullen aantrekken. De Iraakse premier Haider al-Abadi riposteerde dat Turkse bemoeienissen een 'regionale oorlog' kunnen te ontketen. 

Een Turks-Iraakse escalatie lijkt niet heel waarschijnlijk. Al was het maar omdat beide partijen hun handen meer dan vol hebben. Bagdad met Islamitische Staat; Ankara met de strijd tegen de gewapende beweging PKK en haar Syrische pendant, de YPG. Maar het illustreert dat de status quo in regio volkomen zoek is. Soevereiniteit is een relatief begrip geworden. 

Neem de kleine militaire basis die de Turken in Bashiqa nabij Mosul hebben. Bagdad sprak van 'een bezettingsmacht', maar kan ondertussen weinig uitrichten. De basis bevindt zich op het gebied van de Koerdische Autonome Regio. Officieel staat deze onder gezag van Bagdad, maar het heeft er geen enkele reële macht. Het is geen geheim dat de Koerden naar onafhankelijkheid streven. De onderlinge betrekkingen zijn kil.

Grenzen van Turkije

Afgelopen jaar trainden de Turken in Bashiqa Koerdische strijders (peshmerga) en Arabisch soennitische milities. Dit tot groot ongenoegen van het overwegend sjiitische Bagdad. Gisteren maakte de Turkse premier Yildirim bekend dat Turkse artillerie stellingen van Islamitische Staat onder vuur heeft genomen. Dat onderstreept dat het de Turken menens is. 

Het 'Nee, dank u' vanuit Bagdad steekt. Maar wie Erdogan beluistert begrijpt de Iraakse reserve wel. In recente toespraken viste de Turkse president ineens allerlei historische claims uit de hoge hoed. Daarbij verwees hij naar een document van het laatste Ottomaanse parlement, opgesteld vlak na het einde van de Eerste Wereldoorlog. In dit 'Nationale Pact' werd tot uitdrukking gebracht voor welke onderdelen van het Ottomaanse Rijk men bereid was te vechten. Aleppo (in het latere Syrië), maar ook Mosul en Kirkuk (in het latere Irak) behoorden hier toe. 

"We hebben onze huidige grenzen nooit vrijwillig geaccepteerd", zei Erdogan daar fijntjes bij. Het was alsof hij wilde zeggen dat Atatürk, die tussen 1919 en 1923 het huidige grondgebied veiligstelde, zijn best had gedaan, maar dat het altijd beter kon.

Daarmee surft Erdogan op een golf van nationalistisch sentiment, sterk toegenomen sinds de mislukte coup van deze zomer.

Turkmeense minderheid

Toch zijn er er goede redenen waarom de Turken niet lijdzaam aan de kant willen zitten tijdens een eventuele bevrijding van Mosul. Zo maakt Ankara zich grote zorgen over het lot van Turkmeense minderheid in en rond de stad. De vrees bestaat dat zij niet veilig zijn voor de talrijke sjiitische milities die deelnemen aan het beleg. Ook het lot van de Arabische soennieten is onzeker.  Erdogan ziet zich graag als beschermheer van soennieten in een door sjiieten gedomineerde regio. 

Naast de angst voor sektarisch geweld zijn er zwaarwegende overwegingen van interne veiligheid. Turkije is beducht voor de vluchtelingenstroom die uit Mosul wordt verwacht en de terroristen die zich daar mogelijk in ophouden. Ook vreest het dat IS-militanten na de val van de stad naar Syrië zullen reizen, daarmee de druk op de Turkse grens vergrotend. Sinds deze zomer is Turkije ook op Syrisch grondgebied actief. 

Ook daar gaven overwegingen van interne veiligheid de doorslag. PKK gelieerde Koerden die hier tegen IS strijden (YPG) zouden uiteindelijk een bedreiging vormen voor de Turkse territoriale integriteit. 

De aan de Galatasaray universiteit in Istanbul verbonden expert internationale betrekkingen Ali Faik Demir is van de Iraakse dreigementen niet onder de indruk. "Een land dat zijn eigen grondgebied niet eens van terroristen kan vrijwaren, mag anderen niet verhinderen dat wel te doen', zei hij tegen TV-zender Al Jazeera.