Direct naar artikelinhoud

Vaticaan legt de lat voor wonderen hoger

Kardinaal Vinko Puljic in Skopje, eerder deze maand. Hij nam deel aan een feestelijke dag ter gelegenheid van de heiligverklaring van Moeder Teresa. Die vond plaats op 4 september.

Rome verscherpt de regels voor wonderen. De toetsing daarvan moet kritischer en voor financieel gekonkel is geen ruimte meer, zo maakte het Vaticaan dit weekend bekend. Het lijken ambtelijke maatregelen, maar er zou weleens veel meer achter kunnen zitten.

Wonderen zijn een belangrijke stap op de weg naar zalig- en heiligverklaring. Als het Vaticaan van een overleden persoon onderzoekt of die zo'n status verdient, kijkt het of er onverklaarbare genezingen aan hem of haar toegeschreven kunnen worden. Daarvan moet de kandidaat-zalige er minstens één op zijn naam hebben staan. En in het geval van een heilige twee.

Gebed is daarbij essentieel. Wanneer een gelovige geneest van een kwaal nadat hij of zij had gebeden tot die overleden persoon, kan een medisch panel in Rome besluiten dat er inderdaad wonderen in het spel waren. De experts, gelovige en ongelovige medici, zoeken vooral naar alternatieve verklaringen. Die moeten ontbreken.

Een door paus Franciscus aangestelde hervormingscommissie neemt die regels nu dus op de schop. Onder het huidige gesternte spreekt het Vaticaan van een wonder als meer dan de helft van de (enkele tientallen) experts vóór stemt. Die lat gaat omhoog, naar tweederde.

Als het panel niet overtuigd is dat een genezing daadwerkelijk een wonder is, wordt het panel ontbonden. Net als voorheen kan de postulator (de persoon die om de zalig- of heiligverklaring vraagt) dan in beroep gaan. Maar wijst het panel het vermeende wonder voortaan drie keer af, dan is beroep niet meer mogelijk.

'Paus stuurt aan op een impasse'
In die maatregelen is duidelijk de hand van paus Franciscus te zien, meent Paul van Geest, Vaticaankenner en hoogleraar kerkgeschiedenis aan de Tilburg University. "Ik heb sterk de indruk dat hij aanstuurt op een proces waairn wonderen steeds minder een rol aan spelen. Straks moet dus bij ieder wonder tweederde van de experts overtuigd zijn. Dat is erg veel. Het zou mij niet verbazen als er straks nauwelijks nog wonderen erkend worden."

Zo'n gang van zaken zou in de smaak vallen bij in ieder geval één prominente raadsgever van de congregatie: Peter Gumpel. "Hij wil al langer dat wonderen niet langer een criterium zijn bij het beoordelen van zalig- en heiligverklaringen", zegt Van Geest. "Hij is een jezuïet, net als Franciscus. Hij vindt dat mensen niet heilig moeten worden om wat ze ná hun dood zouden hebben gedaan, maar om wat ze daarvóór deden. Omdat ze een voorbeeldig leven christelijk hebben geleid."

Peter Gumpel vindt dat mensen niet heilig moeten worden om wat ze ná hun dood zouden hebben gedaan, maar om wat ze daarvóór deden. Omdat ze een voorbeeldig leven christelijk hebben geleid
Vaticaankenner Paul van Geest

Deze hervorming kan daar op lange termijn toe leiden. Als de stroom met erkende wonderen opdroogt, kan een volgende paus beslissen om het wonder-criterium helemaal te laten vallen. Franciscus heeft daar twee jaar geleden al een voorschot op genomen. Hij verklaarde toen zijn voorganger Johannes XXIII en de theoloog Pierre Favre heilig, ook al hadden zij geen erkende wonderen op hun naam staan. Sowieso neemt het aantal wonderen de laatste decennia al af - mogelijk omdat medici steeds meer kunnen verklaren.

Geen envelopjes met biljetten met
Franciscus' hervormingen treffen niet alleen de wonderprocedure zelf. Ook financieel trekt zijn hervormingscommissie de teugels aan. De medici in het panel kunnen hun financiële vergoeding voortaan alleen nog via bankoverschrijving ontvangen. Cashbetalingen zijn te fraudegevoelig.

Geen overbode luxe, vindt Van Geest. "Tot vorig jaar, toen het Vaticaan met strengere regels kwam, was de betaling van experts één ondoorzichtige puinhoop. Ze konden er vroeger voor kiezen om hun vergoeding in een envelopje te krijgen. Dat maakte het wel erg makkelijk om die inkomsten te verzwijgen voor de fiscus."

Ook de verschillen tussen de honoraria lijken niet altijd helemaal zuiver. "De congregatie werkt heel Zuid-Europees: zonder standaardtarieven. Hier op de universiteit krijg ik als salaris gewoon het afgesproken en wettelijk genormeerde bedrag en kan ik online een loonstrookje downloaden. Zo gaat dat in Rome lang niet altijd."

Vorig jaar berichtte een Italiaanse onderzoeksjournalist nog over een leek die zeker 100 euro per uur kreeg. "Binnen het Vaticaan is zo'n omgang met geld helemaal niet ongebruikelijk, maar buitenstaanders hebben er vaak weinig begrip voor. Franciscus is zo'n buitenstaander."

De betaling van experts was één ondoorzichtige puinhoop