In Mongolië leven ze toch ook in tenten?

Puffend loopt Frans Aja naast zijn omafiets. Hij komt net bij zijn tent vandaan, verstopt tussen het groen in een plantsoen ergens in Leeuwarden. Aan het stuur bungelt een grote Albert Heijn-tas en een uitpuilende rugzak. Een koepeltentje, een rijwiel en twee tassen vol spullen - dat zijn alle bezittingen van Aja, want een vaste woonplaats heeft hij niet. Uit principe niet, aangezien hij leeft als een Rechabiet.

Aja (59) probeert op 'een bijbelse manier' te leven, vertelt hij. Jaren geleden kwam hij na intensieve bestudering van de Bijbel tot de conclusie dat hij het voorbeeld van de Rechabieten wilde volgen. Dit oudtestamentische volk, dat in het bijbelboek Jeremia aan de orde komt, bezat geen huizen, geen akkers en dronk geen alcohol. Rechabieten woonden in tenten.

Verstoppen
En daarom leeft Aja ook in een tent. "Dat wordt steeds moeilijker", zegt hij. Maar al te vaak wordt hij aangezien voor een zwerver. Overal waar hij zijn koepeltentje opzet, jaagt de politie hem weg. "Ik moet me verstoppen."

De stress heeft zijn gezondheid aangetast. "Ik heb hartklachten gekregen en ook een veel te hoge bloeddruk." Verbetering zit er niet in. Op een bank in een plantsoen doet hij zijn verhaal. "Mijn levenswijze wordt me onmogelijk gemaakt", constateert hij.

Al jaren strijdt hij tevergeefs voor erkenning voor zijn levenswijze. Acht jaar geleden was Trouw ook bij hem op bezoek. Hij stond toen nog op een camping. "De regels om mij aan te pakken, deugen niet", zei Aja toentertijd. "Als ik buiten slaap in plaats van binnen, zou ik een gevaar zijn. En als ik anderhalve meter van de openbare ruimte inneem, veroorzaak ik zogenaamd overlast."

In de jaren die verstreken is het er niet beter op geworden. Inmiddels zien de campinghouders hem niet meer zo graag komen. Van de gemeente mag hij niet in het park kamperen. Ook bij de bibliotheek en het stadskantoor is hij niet meer welkom.

Geen uitkering
De gemeente beschouwt hem als een dakloze. Omdat hij niet over een vaste woon- en verblijfplaats beschikt, heeft Aja problemen om zijn uitkering te behouden. Hij spande rechtszaken en procedures aan om zijn gelijk te krijgen. Tot nu toe altijd zonder succes. Uit zijn rugzak diept hij de correspondentie met de rechtbank op. Hij toont een aantal recente brieven. "Het is zoveel werk dat ik het niet meer aankan", zegt hij. Het zweet staat Aja op zijn voorhoofd als hij vertelt. "Dit gedoe heeft me helemaal gesloopt. Ik sta met een been in het graf."

Volgens hem is zijn situatie te vergelijken met die in Sodom en Gomorra, de plaatsen in het Oude Testament waar ontucht en verderf heerste. "Ook daar konden mensen niet slapen zonder te worden misbruikt. Ik word niet misbruikt, maar ik krijg wel een boete als ik ergens wil slapen."

Aja vertelt dat hij christelijk is opgevoed. Ooit bracht hij als koerier brood rond - brood van biologische oorsprong. "Ik heb een fase in mijn leven helemaal biologisch geleefd."

Gaandeweg verdiepte hij zich in het christelijke geloof. Hij las tal van boeken en bestudeerde oude teksten. Bijna twintig jaar geleden besloot hij zijn leven om te gooien. Hij werd Rechabiet.

Aja is voor zover bekend de enige in Nederland die zich zo noemt. "In de buurt van Israël heb je ze ook, nomaden. Misschien behoorden de indianen ook tot dit volk." Over zijn achtergrond maakt hij verder geen woorden vuil. "Het gaat om de boodschap, niet om de boodschapper."

Aja beseft dat hij door de manier waarop hij leeft, steeds verder naast de maatschappij is komen te staan. "Ik word geassocieerd met psychiatrische patiënten, alcoholisten en drugsverslaafden." Hij is geen van drie, zegt hij. "Ik mag van mijn geloof niet eens alcohol drinken."

Overnachten bij de daklozenopvang zou zijn problemen een stuk eenvoudiger maken. Maar dat wijst hij resoluut van de hand. "Dan zou mijn boodschap niets meer waard zijn. Dan kan ik alles wel opgeven en net zo goed in een flatje gaan wonen."

Het gaat hem om een hoger doel, vertelt hij keer op keer, niet enkel om zijn persoonlijke situatie. "Wat ik doe is symbolisch. Het gaat me om mijn levenswijze. De overheid moet mij vrij laten. Ik leef vanwege mijn geloofsovertuiging in een tent, wat is daar nou verkeerd aan? In Mongolië leven ze toch ook in tenten?"

Einde der tijden
Volgens Aja is het einde der tijden nabij. Zijn manier van leven kan, denkt hij, een waarschuwing en teken zijn voor anderen. "Het feit dat ik zo leef, is al een botsing met de gevestigde macht, een macht die steeds minder opheeft met religie."

Achter de schermen zijn er, zo gelooft Aja stellig, allerlei machten bezig om een seculiere maatschappij op te bouwen. Uit zijn rugzak diept Aja een pak geitenmelk op. Voordat hij het pak aan zijn mond zet, wijst hij op de streepjescode.

In de streepjes en nummers zijn volgens hem de cijfers 666 te lezen, in de Bijbel het teken van de duivel. "Zie jij het ook?"

Frans Aja is somber geworden. Hij ziet het soms niet meer zitten. "Mensen begrijpen mij niet. Ze zeggen: wat doet die gestoorde vent in die tent."

Vrijheid van religie heeft grenzen
Hoever gaat de vrijheid van religie? Mag iemand met een beroep op zijn geloofsovertuiging permanent in een tent wonen? Juridisch gezien maakt het niet veel kans, zegt Fokko Oldenhuis, hoogleraar religie & recht aan de Rijksuniversiteit Groningen. "Het aanhangen van een geloof is natuurlijk een grondrecht.

Toch is het uitoefenen van een religie in de praktijk met allerlei beperkingen omgeven. Bijvoorbeeld in het belang van de veiligheid en de openbare orde. Zo mag je je tent niet overal opslaan, ook niet als je dat doet met een beroep op het geloof. Het geloof is geen heilige koe waar iedereen altijd omheen moet fietsen."

Dat Frans Aja als Rechabiet een eenling is, pleit volgens Oldenhuis ook niet voor hem. "Onder 'kerk' verstaat de wet altijd een groep gelovigen. De groep krijgt extra bescherming van de wetgever. Vroeger had dat in Nederland alleen betrekking op joden en christenen. In 1986 bepaalde de Hoge Raad met een beroep op het gelijkheidsbeginsel dat onder kerken ook de oosterse religies vallen die hier voet aan wal kregen."

De gemeente Leeuwarden wil in de krant niet ingaan op de kwestie-Aja. "We hebben hier te maken met een heel specifieke situatie. Dat is iets tussen ons als gemeente en deze persoon", zegt een woordvoerder.