Asielzoekers die de ganse procedure doorlopen hebben, beroepsmogelijkheden inbegrepen, en die toch geen asiel krijgen in België, moeten het Belgische grondgebied verlaten. Toch slagen sommigen er in om nog jaren illegaal in ons land te blijven. Anderen, soms goed geïntegreerd, worden wel op het vliegtuig gezet.

“Laat het duidelijk zijn dat zo een uitwijzing nooit van vandaag op morgen gebeurt. Ze hebben vooraf al verschillende verwittigingen gekregen”, verduidelijkt de Dienst Vreemdelingenzaken (DVZ).

Vrijwillige terugkeer

Eens de volledige procedure doorlopen is en er wordt finaal beslist dat er geen reden is om asiel te krijgen in België, kan een buitenlander kiezen voor een vrijwillige terugkeer. Ze moeten dan verhuizen van de gewone opvangplaats naar een van de open terugkeerplaatsen, verspreid over centra in het hele land. Gedurende maximum dertig dagen volgen ze daar een traject gericht op vrijwillige terugkeer. Een asielzoeker die ervoor kiest om vrijwillig te vertrekken, kan onder meer financiële ondersteuning krijgen. Ons land betaalt ook het vliegtuigticket enkele reis naar het land van herkomst.

Vorig jaar keerden zo 4.053 uitgeprocedeerde asielzoekers vrijwillig terug naar hun land van herkomst, zo blijkt uit cijfers van Fedasil. In 2014 waren dat er 3.587.

Gedwongen uitwijzing

Wie geen asiel krijgt en niet vrijwillig wil vertrekken, kan door de Dienst Vreemdelingenzaken het land uitgezet worden, zoals het Mechelse meisje Djellza en haar familie. De politie zet deze mensen dan met dwang op het vliegtuig. Vaak volgt er ook een verbod om na de uitwijzing terug naar Europa te komen.

Om de gedwongen uitwijzing uit te voeren, kan de Dienst Vreemdelingenzaken uitgeprocedeerde asielzoekers vasthouden in gesloten centra met een streng groepsregime.

Gezinnen met minderjarige kinderen worden niet opgesloten in gesloten centra. Zij worden vastgehouden in open terugkeerwoningen. Daar zijn de leefomstandigheden en de begeleiding bij terugkeer veel beter dan in de gesloten centra.

“Minderjarigen opsluiten is psychologisch geen goede zaak voor kinderen”, verduidelijkt woordvoerster Dominique Ernould van de Dienst Vreemdelingenzaken (DVZ). Toch weten ze ook bij DVZ dat sommige families van de gelegenheid gebruikmaken om weg te vluchten en onder te duiken. Zoals het gezin van Djellza. Nochtans worden ze op de dag dat de politie hen kan lokaliseren en oppakken, toch opnieuw in zo’n open instelling geplaatst in afwachting van hun uitwijzing. “Daar komt wel verandering in. Wie al eens ondergedoken is, zal in de toekomst naar een gesloten instelling worden gebracht in afwachting van de repatriëring”, zegt Dominique Ernould.

Is er een ultiem beroep mogelijk?

Maurice Mandelblat, advocaat van het Kovovaarse gezin dat nu wordt uitgewezen, start een beroepsprocedure ten gronde voor de Raad van Vreemdelingenbetwistingen. “Maar dat kan maanden duren”, klinkt het.

En wat als Djellza donderdag terug naar school gaat?

Als Djellza donderdag terug naar school gaat en de politie komt haar uit de klas halen met het oog op haar uitwijzing, kan haar advocaat nog wel een spoedprocedure opstarten. In zo een geval moet er binnen de 48 uur een nieuwe uitspraak over haar eventuele uitwijzing volgen.

Tussen andere passagiers?

Zijn alle procedures achter de rug en is een uitwijzing onvermijdelijk, wordt de asielzoeker of het gezin van asielzoekers op het vliegtuig gezet naar hun land van herkomst. Ofwel vliegen ze gewoon tussen andere passagiers, begeleid door politiemensen. Ofwel worden ze op een speciale vlucht met asielzoekers gezet.

Wat als uitwijzing mislukt?

Vorige week nog mislukte de uitwijzing van een uitgeprocedeerde Afrikaan. Hij maakte zoveel kabaal op het vliegtuig dat hij vlak voor vertrek opnieuw van het vliegtuig werd gehaald en terug naar het gesloten asielcentrum werd gevoed. Volgens de Dienst Vreemdelingenzaken gaat het in zo een geval slechts om uitstel. De uitwijzing gaat sowieso door. Met extra agenten op een volgende vlucht. Of met een gecharterde vlucht zonder ‘gewone’ passagiers maar met enkel uitgewezen asielzoekers en onder strenge politiebegeleiding.

Hoe proberen uitgeprocedeerden toch hier te blijven?

“Alle middelen zijn goed”, zegt een politieman op rust die vroeger asielzoekers begeleidde. ‘Sinds de dood van Sémira Adamu, die in 1998 stierf tijdens haar gedwongen uitwijzing, is er veel veranderd en gelden strikte procedures voor de politiemensen die de asielzoekers begeleiden. De Nigeriaanse stikte in het kussentje dat agenten op haar gezicht duwde. Dat kussentje moest er voor zorgen dat andere passagiers niet te veel last hadden van lawaai die uitgewezen asielzoekers maakten. Dat kussentje is sindsdien verboden. Amok maken blijft volgens de federale politie een van de vaak gebruikte middeltjes om een uitwijzing proberen af te breken. Sommige asielzoekers smeren zich zelfs in met hun eigen uitwerpselen en proberen zichzelf te verwonden om de uitwijzing te stoppen. Of ze veinzen allerlei aandoeningen vlak voor ze op het vliegtuig gaan of op het vliegtuig zelf. Het is uiteindelijk niet de politie maar de piloot die beslist of een repatriëring doorgaat of wordt afgebroken.