Direct naar artikelinhoud

Rusland weert hulp uit buitenland bij bestrijden hiv

Bij het busje van ARF zijn schone naalden te krijgen.

In Rusland dreigt een hiv-epidemie. Maar geld uit het buitenland maakt een hulporganisatie direct verdacht, als 'buitenlandse agent met een politieke agenda'.

Een magere, kalende man haast zich in de schemering naar de apotheek. In het voorbijgaan ziet hij het witte bestelbusje en aarzelt. "Heb je geen naalden nodig? Ze zijn gratis", roept Asja Sosnina hem toe. Met graagte neemt hij een plastic tasje met tien schone naalden, tissues en een krantje in ontvangst. "Nee, geen condooms, ik bedrieg mijn vrouw niet."

Sosnina noteert zijn geboortedatum en de eerste letters van zijn voornaam. Anonimiteit is gegarandeerd. De 33-jarige man zegt therapie te volgen in een klooster ver van Moskou. Hij zwaait bij vertrek. "Jullie doen heel goed werk."

"Veel mensen tonen oprecht hun dankbaarheid", zegt Sosnina, als sociaal werker verbonden aan het Andrej Rylkov Fonds (ARF), dat schone injectienaalden en ander materiaal verstrekt aan drugsverslaafden in Moskou. Hun primaire doel is de verspreiding van hiv tegen te gaan.

Naalden en condooms
De toeloop is matig vandaag in deze buitenwijk van Moskou. Sosnina en collega Maksim Malysjev posten van zeven tot elf uur, een tafereel dat zich in de loop van de week herhaalt op drie locaties in verschillende delen van de stad. Tegen tienen is er even een opleving. Een aangeschoten man komt om naalden en condooms, snel gevolgd door een vijftal anderen, onder wie zijn vriendin. De man weifelt of hij een hiv-test zal doen. "Ik ben bang", geeft hij toe. Vandaag nog maar niet.

Ampullen met naloxon vinden gretig aftrek, het middel wordt gebruikt na een overdosis. "We hebben daarmee de afgelopen week twee levens gered", zegt Sosnina. Ze heeft het zojuist gehoord van een van de eerste verslaafden die deze avond langskomen. Volgens Malysjev is vorig jaar zo in 194 gevallen een dodelijke afloop voorkomen, het jaar daarvoor waren dat er 224.

Het voortbestaan van het Andrej Rylkov Fonds (ARF) is op losse schroeven komen te staan nu het Russische ministerie van justitie de groep heeft gebrandmerkt als 'buitenlandse agent'

Politieke activiteiten
Het Andrej Rylkov Fonds (ARF) werkt sinds 2009 in Moskou. Het voortbestaan van de ngo is op losse schroeven komen te staan nu het Russische ministerie van justitie de groep heeft gebrandmerkt als 'buitenlandse agent', een organisatie die geld uit het buitenland ontvangt en zich naar het oordeel van het ministerie bezighoudt met politieke activiteiten. ARF krijgt geld van onder meer de Amerikaanse Levi Strauss Foundation en The Global Fund, een internationale organisatie die aids bestrijdt.

Dat ARF zichzelf niet als 'buitenlandse agent' heeft aangemeld, kan resulteren in een boete van een half miljoen roebel, meer dan zesduizend euro. Verschillende andere organisaties die zich in Rusland met soortgelijke problematiek bezighouden, treft hetzelfde lot.

"We hebben geen idee waar we dat geld vandaan zouden moeten halen", aldus Malysjev. De gesignaleerde 'politieke activiteit' verwijst kennelijk naar oproepen van ARF tot een humaner drugsbeleid in Rusland.

Ook zonder boete zal functioneren voor de organisatie een stuk lastiger worden. Op de materialen die het fonds verspreidt moet een stempel met 'buitenlandse agent' worden gezet. De bureaucratische rompslomp kost veel tijd en geld, ten koste van de hulpverlening.

Druppel op de gloeiende plaat
En dat terwijl de groep voorziet in een schreeuwende behoefte. "In Moskou zijn wij de enigen die op deze wijze werken", zegt Malysjev. "Dat is een druppel op de gloeiende plaat. Vorig jaar hadden we in totaal ruim drieduizend cliënten. We zouden tien van dit soort projecten moeten hebben, of op zijn minst vijf."

De overheid doet weinig aan preventie van hiv. "Bij de officiële medische zorg worden drugsverslaafden vaak geconfronteerd met een houding van: eigen schuld, je hebt hier zelf voor gekozen", zegt Sosnina. Voorlichtingscampagnes beperken zich veelal tot de oproep trouw te blijven aan je partner, of om je te laten testen. "Dat testen kan doorgaans alleen van acht tot tien uur 's ochtends", zegt Malysjev. "Maar drugsverslaafden zijn vanaf de vroege ochtend bezig met eerst aan geld en dan drugs te komen. Om deze groep te bereiken moet je de straat op."

Aidsepidemie aanstaande

Rusland staat op de drempel van een aidsepidemie. Meer dan een miljoen mensen zijn volgens officiële cijfers geïnfecteerd met het hiv-virus, dat aids veroorzaakt, op een bevolking van zo'n 140 miljoen. Het werkelijke aantal ligt waarschijnlijk nog hoger, en in sommige regio's is volgens experts al daadwerkelijk sprake van een epidemie.

Alleen al het afgelopen jaar zijn er volgens de Russische regering 93.000 nieuwe gevallen geregistreerd, een stijging van ruim drieduizend ten opzichte van het jaar ervoor. Rusland is daarmee een van de landen waar het virus het snelst om zich heen grijpt. Tegelijkertijd is er, onder meer vanwege bezuinigingen, minder geld beschikbaar voor de behandeling van hiv-patiënten.

De meesten van hen, bijna zestig procent, zijn nog altijd drugsgebruikers, maar hun aandeel neemt geleidelijk af. De overige besmettingen zijn overwegend het gevolg van heteroseksueel contact. Vaak gaat het dan om de partners van drugsgebruikers.