‘Russen drinken het liefst wodka’

De aanleiding

Russen en wodka: het is een heilige twee-eenheid. De Russische literatuur is ervan doordrenkt. De Russische president Boris Jeltsin (1991-1999) ging eraan ten onder. De beelden van een straalbezopen Jeltsin in Berlijn die onder het oog van bondskanselier Kohl een politiekapel begint te dirigeren, doen het nog altijd goed op YouTube. Wodka hoort bij Rusland zoals wijn bij Frankrijk en wiet bij Nederland.

En, klopt het?

Om maar meteen met een misverstand te beginnen: wodka is niet Russisch. Tenminste: niet alléén.

Ook de Polen beschouwen zich als uitvinders van het beroemde en beruchte graan-destillaat. In een Poolse tekst uit 1405 wordt het woord wódka (spreek uit: ‘voedka’) al genoemd. De eerste keer dat het Russische woord vodka in een tekst verscheen, was in het midden van de achttiende eeuw, in een decreet van tsarina Elisabeth.

Dat neemt niet weg dat wodka (‘watertje’) een hoofdrol speelt in de Russische cultuur. Wijn werd alleen gedronken door de adel. Bier was iets voor warme dagen, een lichte drank voor tussendoor. De soldaten van het Rode Leger kregen een dagelijks rantsoen wodka. Naarmate de Tweede Wereldoorlog vorderde, werden de rantsoenen steeds verder verhoogd – wodka was goed voor het moreel. In de nadagen van de Sovjet-Unie was drankmisbruik zo’n groot maatschappelijk probleem geworden dat partijleider Michail Gorbatsjov een algehele drooglegging gebood.

Gorbatsjovs alcoholverbod mislukte jammerlijk. En sinds het uiteenvallen van de Sovjet-Unie zijn de Russen alleen maar méér gaan drinken. Tussen 1990 en 2009, zo blijkt uit gegevens van het Russische bureau voor statistiek Rosstat, nam de verkoop van alcohol toe met 70 procent, van 5,38 tot 9,16 liter per jaar. Daarmee ligt de gemiddelde verkoop per hoofd van de bevolking boven de grens van negen liter – de maximale hoeveelheid die jaarlijks zonder gevaar voor de gezondheid kan worden geconsumeerd.

Veel Russische mannen (vrouwen drinken minder) gebruiken dus meer, en dat leidt tot enorme gezondheidsproblemen: volgens cijfers van de Wereldgezondheidsorganisatie sterft één op de vijf Russische mannen aan een ziekte die is gerelateerd aan alcoholmisbruik. De gemiddelde leeftijd voor mannen ligt in Rusland op 65,9 – in Nederland is die 79,1.

Lees ook: Als je nu een Stolichnaya bestelt, krijg je Russische wodka, geen Letse

Russen drinken zich dus het graf in. Maar, verrassend genoeg, ze doen dat niet met wodka – althans, steeds minder. Tussen 1994 en 2009, zo blijkt uit cijfers van Rosstat, nam het percentage mannen dat regelmatig wodka drinkt af van 89 tot 64 procent. Vooral onder jongeren is wodka in hoog tempo terrein aan het verliezen. Uit cijfers uit 2010 blijkt van Russische mannen onder de 25 slechts een kwart (25,3 procent) regelmatig wodka drinkt. Anders geformuleerd: driekwart van de Russische jongeren drinkt géén wodka.

Conclusie:

Wodka heeft een lange geschiedenis in Rusland, maar de drank verliest in hoog tempo terrein. Zowel bier als wijn is tegenwoordig populairder dan gedestilleerd. In hip Moskou is wodka als de dubbele graanjenever in Nederland: bepaald uncool. Jongeren drinken liever lokaal gebrouwen hipsterbier. Of anders cognac, whisky, tequila, absint – alles, behalve wodka. De Russische nationale drank begint geschiedenis te worden.

Ook een bewering zien langskomen die je gecheckt wilt zien? Mail nrccheckt@nrc.nl of tip via Twitter met de hashtag #nrccheckt.