Joodse voorzanger in luthers hofje
Amsterdam
Wie droomt er als student in Amsterdam nu niet van om in een hofje wonen? De destijds in Voorthuizen wonende Marilia Laseur zag het zes jaar geleden wel zitten. Van haar acht jaar oudere broer, die een kamer had in het Van Brants Rus Hofje, wist ze van het bestaan van het rijksmonument af. ‘Voordat ik aan mijn studie begon, schreef ik een brief naar het bestuur waarin ik mijn belangstelling kenbaar maakte. Daarop had ik met een aantal regenten – zoals de bestuursleden officieel heten – een gesprek, waarna ik op de lijst kwam.’
Het hofje aan de Nieuwe Keizersgracht, op een steenworp van de Amstel, is van lutherse origine. Hoewel je geen christen hoeft te zijn om er te mogen wonen, vroegen bestuursleden de tot de Protestantse Kerk in Nederland behorende Laseur of ze kerkelijk meelevend was. ‘De regenten hebben graag christelijke studenten’, weet ze. ‘Als je van lutherse komaf bent, krijg je voorrang, maar ook CSFR-studenten zijn gewild.’ Laseur is oud-lid van deze vereniging. Op dit moment wonen er vier CSFR-leden.
De hofbewoners leven doorgaans vredig samen. Om het leefbaar te houden, verlangt het bestuur van elke bewoner dat hij of zij na tien uur ’s avonds geen muziek meer maakt en dat het na elf uur helemaal stil is. ‘Het is hier heel gehorig’, zegt Laseur. ‘Vooral ’s zomers geeft dat weleens overlast. Eens werd ik om vier uur ’s nachts wakker van een heftig discussiërende buurman en kornuiten. Na een korte woordenwisseling heb ik twee emmers water naar beneden gegooid. Gelukkig dropen ze daarna af.’
schrikken
Plagerijtjes over en weer horen natuurlijk bij het studentenleven. Toen restaurateurs een keer een steiger tegen het hofje hadden gezet om de gevel te kunnen renoveren, slopen enkele bewoners ’s avonds naar boven om haar te laten schrikken. Laseur: ‘Ik schreef daarop een brief aan de daders met de mededeling dat ze per direct uit hun woning zouden worden gezet als ze de steiger nogmaals zouden beklimmen. Omdat ik ondertekende met de naam van de beheerder en het logo van het hofje had gebruikt, zorgde dat voor consternatie. Wie had er geklikt? Ik biechtte daarop mijn actie maar snel op aan de beheerder. Die kon er gelukkig om lachen.’
Jaarlijks houdt het Van Brants Rus Hofje zijn zogeheten stichtersdag om Christoffel van Brants te gedenken. Bewoners gaan ’s middags met elkaar op stap en sluiten ’s avonds af met gezamenlijk diner. ‘Zo waren we eens te gast bij een van de oudste Joodse diamantslijpers van Amsterdam’, zegt Laseur. ‘Ook de rest van die dag stond in het teken van de Joodse cultuur in de stad, met klezmermuziek en de Israëlisch keuken.’
In het Nederland-Ruslandjaar in 2013 bezochten de bewoners de Amsterdamse Hermitage. ‘Daar zagen we onder meer een tentoonstelling over Peter de Grote, de tsaar met wie Van Brants een bijzondere relatie onderhield. Twee weken geleden leidde onze bestuursvoorzitter Harry Donga, tevens voorganger in de lutherse gemeente, ons rond door de Oude Lutherse Kerk aan het Spui. Aansluitend trakteerde een medehofbewoner ons op een concert.’
De tuin van het hofje, ontworpen door de internationaal vermaarde tuinarchitect Mien Ruys, mag er eveneens zijn. Het wekt weinig verbazing dat op Open Monumentendag en Open Tuinen Dagen toeristen elkaar verdringen om een kijkje achter de poort te mogen nemen. ‘Dergelijke evenementen trekken zo drieduizend mensen’, zegt Laseur. ‘Leuke weekenden zijn dat. Een keer gaf een chazan, een Joodse voorzanger, een concertje bij de buren in de tuin. Prachtig was dat.’
De tijd nadert dat Laseur voorgoed de poort van het hofje achter zich dichttrekt. ‘Mijn studententijd zit erop en dan moet je weg. Tot de gemeenteraadsverkiezingen 2018 wil ik in Amsterdam blijven, want ik ben duoraadslid voor het CDA. De tijd zal het leren of ik daarna in de stad blijf. Het valt namelijk niet mee om geschikte woonruimte te vinden.’
Bij Laseurs zoektocht speelt natuurlijk mee dat ze al die jaren op een toplocatie heeft gewoond. ‘Waarschijnlijk vind ik nooit meer zo’n mooi onderkomen, maar ik ben nog iedere dag dankbaar dat ik hier mag wonen.’ <
Christoffel van Brants (1664-1732) legt op 20 mei 1732 nog wel de eerste steen van het naar hem genoemde hofje aan de Nieuwe Keizersgracht in Amsterdam, maar sterft voordat het een jaar later in gebruik wordt genomen. Bij leven is Van Brants een succesvol koopman. Door handel op Rusland vergaart hij een fortuin.
Aan het eind van zijn leven besluit hij een hofje te laten bouwen voor ‘behoeftige’ vrouwen. Daarmee bedoelt Van Brants weduwen en ‘ongetrouwde dochteren’ van boven de vijftig jaar. Wie aanspraak wil maken op zo’n woning, moet ook minstens tien jaar in Amsterdam wonen en zes jaar lid zijn van de lutherse gemeente.
De toevoeging ‘Rus’ in de naam komt door de vriendschap van Van Brants met Peter de Grote. Deze tsaar verheft de Amsterdammer in 1717 in de adelstand. Aanvankelijk biedt het Van Brants Rus Hofje onderdak aan 48 vrouwen. Sinds 1984 is het hofje opengesteld voor studenten. Op dit moment wonen er 28 personen.
