Hillary Clintons speech zat slim in elkaar, maar kwam er niet vlotjes uit

Op de Democratische Conventie in Philadelphia sprak Hillary Clinton bevlogen en viel ze haar tegenstander Donald Trump op veel gebieden slim aan. Toch had de tekst, die slim in elkaar stak, beter tot zijn recht kunnen komen. Lars Duursma analyseert haar speech in vijf fragmenten.

Fragment 1: Ai, ai, ai – het belang van juist stemgebruik

Als je de uitgeschreven versie van de speech leest, dan is dit fragment absoluut één van de retorische hoogtepunten. “Alleen ik kan het oplossen,” zei Donald Trump op zijn Republikeinse conventie. Die boodschap wordt in Hillary’s toespraak met de grond gelijk gemaakt door met voorbeelden te illustreren hoe dat ingaat tegen alles waar Amerika voor staat. Clinton:

“Echt? Alleen ik kan het oplossen? Vergeet hij niet iets? Militairen in de frontlinie… Politieagenten en brandweerlieden die het gevaar tegemoet lopen… Dokters en verpleegsters die voor ons zorgen… Leraren die ons leven veranderen…”

En zo gaat de spreektekst nog even door.

Waar het hier misgaat, is de publieksinteractie. Bij het tweede zinnetje begint Hillary Clinton al wat te schreeuwen, waardoor de zaal daar uit z’n dak gaat. Maar dat was dus veel te vroeg. Want wanneer je als spreker eenmaal op je topvolume zit, kun je daar niet overheen. Clinton neemt ineens gas terug als de climax dichterbij komt, waardoor het publiek stopt met applaudisseren. Voor haar uitsmijter (“We lossen het samen op!”) krijgt ze wel wat applaus, maar soepel klinkt het niet. Deze passage schreeuwt om een ingetogen begin die langzaam maar zeker met een crescendo opbouwt tot de climax. Dán had ze wel een oorverdovend applaus gekregen.

Het tekent het verschil tussen Hillary Clinton en een meer natuurlijke spreker als de huidige president Barack Obama. Zelf lijkt ze niet te genieten van het speechen. Dit fragment illustreert ook een specifiek probleem met haar stemgebruik. Het lijkt alsof haar stem slechts twee standen heeft: zacht en ingetogen versus hard en fel – er zit niets tussen die twee uitersten in. Zie hier het resultaat.

Fragment 2: Wat drijft Hillary?

De speech van Hillary Clinton duurt bijna een uur en voor een spreker van haar kaliber is dat waarschijnlijk net iets te lang. Dat is geen overigens schande: korter is vrijwel altijd beter. Abraham Lincoln had slechts twee minuten nodig voor misschien wel de beste speech ooit. Een onderschatte reden achter het succes van de toespraak van Michelle Obama is dat haar verhaal slechts een kwartiertje duurde, vergelijkbaar met een TED-talk. Iedereen kon ‘m even kijken. Met haar toespraak van een uur zat Clinton ver boven de gemiddelde lengte van 48 minuten bij dit soort toespraken en ruim een kwartier boven Obama’s conventiespeech in 2008.

Dat werd vooral problematisch omdat een voor de hand liggende vraag niet goed beantwoord werd: wat motiveert haar nou bij haar strijd om president te worden? In dit fragment zie je dat ze gemotiveerd wordt door “zoveel mensen” en dat ze een president “voor iedereen” wil zijn. Ook kan ze de eerste vrouwelijke president worden. Maar is dát nou haar belangrijkste drijfveer?

Fragment 3: Het beste moment uit de speech

Was het dan zo matig? Dat ook weer niet. Hillary Clinton sprak ongelofelijk bevlogen bij de passages over Donald Trump en het aanvallen van haar tegenstander deed ze vaak, slim en goed. Neem dit fragment. Opnieuw pakt ze een cruciaal element uit Trump’s campagne en ze fileert het vakkundig:

“Donald Trump benadrukt steeds dat hij Amerika op de eerste plaats wil zetten. Leg mij maar uit welk onderdeel daarvan hem ertoe heeft bewogen om Trump-stropdassen in China te maken, niet Colorado. Trump-pakken in Mexico, niet Michigan. Trump-meubilair in Turkije, niet Ohio. Trump-omlijstingen in India, niet Wisconsin.”

Deze aanloop – met daarin uiteraard niet toevallig enkele bekende swing states – culmineert in wat de krachtigste oneliner is van deze speech:

“Donald Trump zegt dat hij Amerika weer geweldig wil maken – nou, hij zou kunnen beginnen door dingen gewoon weer ín Amerika te maken!”

Merk wel op hoe de non-verbale communicatie opnieuw suboptimaal is. Opnieuw neemt ze vlak voor de climax gas terug. Jammer!

Fragment 4: Strategisch speechen

De spreektekst zit toch wel ongelofelijk slim in elkaar, dat merk je aan alles. Hillary viel Donald Trump al eerder aan op zijn temperament, dus die aanval kennen we al. We weten inmiddels ook wel dat de nucleaire wapens van Amerika niet veilig zijn in zijn handen. En zo’n beetje alle Democraten hebben deze conventie gezegd dat twitteren toch wel heel wat anders is dan een land besturen. Maar wat Hillary Clinton nu doet met deze speech, is strategisch veel slimmer. Laat dit zinnetje eens op je inwerken:

“A man you can bait with a tweet is not a man we can trust with nuclear weapons.”

Schaakmat. Ga maar na: als Donald Trump níet reageert, dan blijft deze conclusie onweersproken. Reageert hij wél op Twitter, dan laat hij zich kennelijk eenvoudig provoceren – en bewijst hij de waarheid van de uitspraak. Strategisch speechen voor gevorderden.

Lees en bekijk ook: Het was niet de béste speech van Barack Obama (maar hij was wel heel goed)

Fragment 5: De angst voor kwetsbaarheid

En toch. Dit had de zinderende climax kunnen zijn. Een persoonlijk en emotioneel moment. Een plek waar ze écht iets van zichzelf laat zien. “Meer dan eens moest ik mezelf bij elkaar rapen om mezelf op de been te houden.” Een karaktereigenschap die ze heeft van haar moeder, zo vertelt ze. Je voelt een lichte emotie bij haar opkomen wanneer ze vertelt hoe haar moeder ooit letterlijk de deur blokkeerde omdat Hillary zich als klein meisje wilde verbergen voor een pestkop in de buurt. “Ga terug,” zei haar moeder. “En ze had gelijk. Je moet opkomen tegen pestkoppen.” Prachtige koppeling van verleden naar heden. Van persoonlijk naar algemeen. Van haarzelf naar Trump. Ze gaat verder:

“Onze moeder is een paar jaar geleden overleden maar ik mis haar elke dag.”

Dit was nou een moment waarop Hillary Clinton wél had moeten temporiseren. Michelle Obama pauzeerde maandag op zulke beladen momenten, evenals Bill Clinton op dinsdag en Barack Obama op woensdag. Om de zin nog eens goed te laten landen bij het publiek en bij henzelf. Hillary Clinton niet. Ze negeert de punt achter die zin en gaat in hoog tempo verder naar de volgende, haast alsof ze bang was om geëmotioneerd te raken. Alsof ze bang was een kwetsbare kant van zichzelf te laten zien. Het tekent de speech als geheel. De teksten waren fraai en de aanvallen op Trump waren slim en goed uitgewerkt. Maar het sprankelde niet.