Moord op priester nabij Rouen heeft grote symbolische betekenis
La France profonde is geraakt. De aanval op een kerkje en een priester heeft volgens experten een bijzonder grote impact. "In een land als Frankrijk gaan veel dorpen zich identificeren met Saint-Étienne-du-Rouvray."
Frankrijk telt meer dan 45.000 kerken in 13.000 parochies. In een ervan leidde de 84-jarige priester Jacques Hamel gisterenochtend een bescheiden eucharistieviering. Hij zou het niet overleven. Zijn gewelddadige dood na een aanval op een kerk in het dorpje Saint-Étienne-du-Rouvray, nabij Rouen, schokt Frankrijk opnieuw. Na aanslagen op journalisten en tekenaars, concertgangers en cafébezoekers, een politiecommandant en toeschouwers bij een vuurwerkshow zijn nu ook gelovigen en geestelijken geraakt.
Geheel onverwacht komt de aanval niet. In april vorig jaar werd Sid Ahmed Ghlam, een 24-jarige Algerijn, gearresteerd. Hij werd ervan verdacht een aanslag te plannen tegen één of meerdere kerken in de regio van Parijs. Als gevolg daarvan werd gevraagd om het aantal ingangen van kerken te beperken en bijzonder aandachtig te zijn voor pakketten of achtergelaten tassen. De Franse bisschoppen lieten in een reactie verstaan niet te willen buigen voor angst en terreur, maar zagen wel hoe de regering besliste om de veiligheidsmaatregelen tijdens de kerst- en paasperiode bij veel kerken te versterken.
Ultiem symbool
"Zich aan een kerk vergrijpen, betekent zich vergrijpen aan een symbool van Frankrijk", zei premier Manuel Valls na de arrestatie van Ghlam. "In januari (2015, RA) moesten de vrijheid van meningsuiting, de ordehandhavers en de Joden getroffen worden, nu mikken de terroristen op de christenen." Zulke uitspraken versterken de indruk dat de twee daders gisteren een symbolische aanval wilde plaatsen. Een die ook in het sterk geseculariseerde Frankrijk, de bakermat van het laïcisme, als zodanig wordt ervaren.
"De kerk is een ultiem symbool", zegt kerkjurist en KU Leuven-rector Rik Torfs. "Deze priester zal ook geen toonbeeld zijn geweest van de door IS zo vaak verfoeide westerse waarden en gewoonten. Het toont dat wij de ratio achter de terreurbeweging overschatten. Zij zijn gekant tegen de hele samenleving en dit is het bewijs dat niets voor hen heilig is."
'Zij zijn gekant tegen de hele samenleving en dit is het bewijs dat niets voor hen heilig is'
President François Hollande liet direct na de dood van Hamel weten dat de "katholieken getroffen zijn", maar dat "alle Fransen zich betrokken voelen". Op sociale media vonden hashtags als #JeSuisCatholique dan weer meteen opgang. Het betekent volgens terreurexpert Brice De Ruyver (UGent) dat de IS-aanhangers "zeer goed gemikt hebben". Hij meent dat deze aanval meer impact heeft dan een meer willekeurige moord op een publieke plaats.
"Het effect is nog groter, omdat het behoort tot de private levenssfeer. Het raakt dieper dan een aanval op een publieke plek, waar slachtoffers gewoon de pech hebben op het verkeerde moment daar te zijn. Dit is een directe aanslag op een plek waar mensen bewust zijn, omdat het deel uitmaakt van hun identiteit."
Slaperig dorp
Maar daar blijft het natuurlijk niet bij. In dit geval zijn niet een grootstad en haar kosmopolitische inwoners geraakt, maar is wel la France profonde in het vizier van de terroristen gekomen. Het Frankrijk ook van de kleine slaperige dorpen, waar het katholicisme nog altijd (enigszins) overeind staat. "In een land als Frankrijk gaan veel dorpen zich identificeren met Saint-Étienne-du-Rouvray", zegt De Ruyver. "Iedereen die op de een of andere manier een band met de kerk heeft, zal zich geraakt voelen. Hetzelfde gaat op voor toeristen, die vaak op zulke plekken verblijven en er kerken bezoeken. Ook die industrie zal hierdoor een klap krijgen."
IS sprak gisteren meteen in gebruikelijke bewoordingen over de aanval. De daders waren "soldaten", die een operatie uitvoerden om de "landen van de kruisvaarderscoalitie te treffen". In juli vorig jaar kondigde de terreurbeweging in haar propagandamagazine al aan dat jihadisten synagogen, vrijmetselaarsloges en kerken moesten aanvallen. "Dit alles heeft ook te maken met de clash of civilizations", zegt De Ruyver. "Ze zetten zich op de meest scherpe wijze af tegen de kerk, goed wetende dat het katholicisme nog altijd de grootste godsdienst is. Het gaat hen er niet om veel slachtoffers te maken. Zij weten dat dit evenveel effect heeft als dat zij elders meer mensen zouden hebben gedood."