Depressief in China? Pure aanstellerij!

De dokter vertelde Guo Xiqiao (30) dat ze gewoon normaal moest doen. Regelmatig eten, goed slapen en elke dag even hardlopen. Toen ze een week later na een zelfmoordpoging terug in het ziekenhuis kwam, schold hij haar uit. Waarom had ze niet naar hem geluisterd? "Ja, dat vroeg ik me ook af", verzucht Guo met een schamper lachje. "Ik ben nooit meer teruggegaan."

Een tweede dokter schreef haar antidepressiva voor en op online discussieforum Zhihu vond ze een groep lotgenoten. Door online over haar ziekte te schrijven, geneest ze nu zichzelf. Of, zoals ze in een post op Zhihu schrijft: 'Ik ben nog niet klaar om mijn testament te schrijven'. Voor de geestelijke gezondheidszorg (ggz) in haar land heeft ze nog altijd geen goed woord over. "Het is een ramp."

Steeds meer Chinezen krijgen te horen dat ze depressief zijn. Officiële statistieken zijn er nauwelijks, maar volgens een studie van medisch vakblad The Lancet uit mei steeg het aantal Chinezen met geestelijke gezondheidsklachten naar schatting van 7 tot 11 procent in de laatste twintig jaar (uit de tijd daarvoor zijn amper data beschikbaar). Depressie is de meest voorkomende aandoening met ten minste 40 miljoen patiënten, vooral ouderen en jongeren.

Ondanks het culturele taboe zoeken steeds meer mensen echter hulp. Ook de regering - die de ggz tot voor kort primair zag als een zaak van openbare veiligheid - wordt de laatste vijf jaar wat actiever. Het aantal psychiaters ligt in China met 1,24 per 100.000 inwoners vier keer zo laag als het wereldwijde gemiddelde. Klinisch psychologen zijn er nog minder. Maar in 2013 is voor het eerst een wet aangenomen die meer en betere geestelijke gezondheidszorg moet bewerkstelligen, en aan universiteiten groeit het aantal studieplekken voor medisch specialisten en andere hulpverleners.

Psycholoog Liu Aimin was deel van de eerste lichting hulpverleners die in 2004 afstudeerde. Liu denkt dat China langzaam de goede kant op beweegt. "Tien jaar geleden was iedereen die naar me toe kwam er vreselijk aan toe. Het was een laatste uitweg", vertelt hij. "Nu durven mensen eerder aan de bel te trekken." Maar het taboe zit diep. Ook het feit dat veel ziekenhuizen depressie op de psychiatrische afdeling behandelen, verhoogt voor velen de drempel.

Eenkindpolitiek
Zittend in een van zijn praktijken, een flat op de twaalfde verdieping in een buitenwijk van Peking vertelt Liu, gekleed in een roze polo-shirt, over de snelgroeiende groep private hulpverleners. Aan de muur kalligrafie, in de hoek een zandtafel, door westerse therapeuten geïntroduceerd om patiënten over hun gevoelens te laten praten.

Tekst loopt door onder foto.

Het toenemende aantal jongeren dat bij hem langskomt wijt hij aan de eenkindpolitiek. "Als enig kind groeien veel jongeren extreem beschermd op. Bij een tegenslag zoals een mislukte liefde of slechte studieresultaten, kunnen ze snel wegzakken in een diepe depressie."

Op korte termijn leidt de snelle groei tot lange rijen, hoge prijzen en kwaliteitsproblemen. Zo betaalde Li Rui, een 22-jarige geneeskundestudent in Peking, 450 euro voor een gesprek met een psycholoog. "Twee uur lang kreeg ik een waterval aan woorden over me heen. Ik had er niks aan." Toen hij zag dat dezelfde praktijk ook behandelingen aanbood om 'vroege verliefdheid' onder tieners te 'genezen', haakte hij af. "Er is meer toezicht op de private sector nodig."

Door de hoge behandelprijzen blijft hulp zoeken iets voor een stedelijke bovenlaag. "Onze prijzen zijn redelijk, maar voor de meesten toch te hoog", zegt Yuan Ding, een hulpverlener die in aanraking met psychologie kwam nadat hij zelf jarenlang depressief was. "Het zou goed zijn als de overheid geestelijke zorg zou opnemen in de gezondheidsverzekeringen."

Zowel Guo als Li vindt het moeilijk om over de oorzaken van hun ziekte te praten. Beiden denken dat onverwerkte gebeurtenissen in hun jeugd een rol spelen. "Het gaat ook om hoe je jezelf ziet", zegt Li. "Ik was altijd de beste in wat ik deed. Tot de universiteit." Sinds hij een paar maanden terug een zelfmoordpoging deed, nemen zijn ouders zijn klachten serieus. "We praten meer. Maar voor velen blijft depressie aanstellerij."

Zelftest
Voor Liu is dit een reden om veel van zijn werk online te verrichten. Hij behandelt patiënten in chatrooms en via de telefoon en verstrekt gratis advies via mediaplatform Weibo, waar hij meer dan 700.000 volgers heeft. Een zelftest voor depressie werd laatst twee miljoen keer gedeeld. "Ik stond er versteld van. Maar dit is precies wat er nodig is. Mensen moeten weten waar ze naar op zoek zijn."

Politieke dissidenten in ggz-instellingen

Psychiatrische patiënten in China worden gezien als gewelddadig en een bedreiging van de sociale stabiliteit die de overheid nastreeft. Veel van de ziekenhuizen waar geestelijke aandoeningen behandeld worden, vallen onder het politieapparaat. Daarnaast worden ggz-instellingen gebruikt om politieke dissidenten vast te houden. Ondanks een verbod daarop in 2013, gebeurde dit volgens een rapport van de Chinese mensenrechtenorganisatie China Rights Observer in 2015 nog ten minste dertig keer. Het gaat daarbij vaak om burgers die herhaaldelijk petities tegen de overheid indienen.