Keizer Wilhelm II had ook zijn goede kanten

Doorn

De laatste Duitse keizer Wilhelm II werd geboren op 27 januari 1859 als oudste zoon van de latere keizer Frederik III en Victoria van Saksen-Coburg-Gotha, dochter van de Britse koningin Victoria. Wilhelm II kwam ter wereld met een verlamde linkerarm, wat de rest van zijn leven zou beïnvloeden. Artsen probeerden van alles om hem te genezen. Zo kreeg hij soms de opdracht zijn arm in een pas geschoten haas te stoppen, zodat de levenskracht van de haas in zijn arm zou vloeien. De talrijke behandelingen mochten echter niet baten.

In 1881 trouwde Wilhelm met prinses Augusta Victoria van Sleeswijk-Holstein-Sonderburg-Augustenburg. Het echtpaar kreeg zes zonen en een dochter. In 1888 werd Wilhelm II keizer van Duitsland. Nadat dit land de Eerste Wereldoorlog had verloren, vluchtte de keizer naar Nederland. Tot de aankoop van Huis Doorn verbleef hij in Amerongen. In 1921 overleed Augusta Victoria en Wilhelm hertrouwde in 1922 met Hermine Reuß. Hij vermaakte zich in Doorn met werken in de tuin, wandelingen door het park en het bestuderen van archeologie en geschiedenis. Tot aan zijn dood in 1941 bleef hij hopen op herstel van het keizerschap in Duitsland. Hij werd bijgezet in een mausoleum op het landgoed van Huis Doorn en bepaalde dat zijn lichaam daar moet blijven liggen tot Duitsland opnieuw een monarchie wordt.

museum

Na de dood van de keizer erfde kroonprins Wilhelm, zijn oudste zoon, het huis, maar hij ging er niet wonen. Formeel werd het pand na de Tweede Wereldoorlog eigendom van de Nederlandse staat. Het onderhoud kostte veel geld en daarom werd de eerste etage van Huis Doorn in 1953 opengesteld voor publiek. Een kaartje was verkrijgbaar bij het Centraal Museum in Utrecht. De rustkamers van de keizer en Augusta Victoria waren niet toegankelijk voor het publiek, omdat bij de dood van de keizer afgesproken was dat deze vijftig jaar gesloten zouden blijven.

Aan het begin van de jaren negentig werd de Stichting Vrienden van Huis Doorn opgericht en deden de eerste vrijwilligers hun intrede. In 1991 werd de hele collectie van het huis naar Berlijn vervoerd, omdat het pand gereinigd moest worden van boktor. De collectie is nu weer terug en kan bezichtigd worden. Huis Doorn is van plan om in samenwerking met de Universiteit van Amsterdam onderzoek te doen naar de geschiedenis van het museum.

Vier jaar geleden werd de subsidie van Huis Doorn gehalveerd. Het museum heeft kortgeleden te horen gekregen dat de Raad van Cultuur niet het volledige bedrag van de aangevraagde subsidie toekent. De inzet van vrijwilligers is dus onmisbaar voor het voortbestaan van het museum.

geen oordeel

Hans van den Berg, voormalig docent Duits, hoort tot de vrijwilligerskern van Huis Doorn. Ter voorbereiding op de rondleidingen die hij zou geven kreeg hij een pakketje met informatie over de objecten. Hans spijkerde zijn kennis echter bij door veel boeken te lezen over Wilhelm II en de geschiedenis van de Duitse monarchie. Hij laat zijn verhaal tijdens de rondleiding altijd afhangen van het publiek. ‘Ik ben docent geweest, ik heb binnen twee minuten door met welke mensen ik te maken heb.’

De toeristen van Huis Doorn komen overal vandaan; uit Nederland en Duitsland, en soms helemaal uit Azië. ‘Duitse toeristen beginnen soms te vertellen dat hun oom nog in het leger zat tijdens de Eerste Wereldoorlog en dat hij de laarzen van de keizer heeft gepoetst. Dat soort verhalen moet je kort houden, anders is de tijd voor de rondleiding om.’

Ook krijgt Van den Berg regelmatig vragen over het moeilijke karakter van de keizer. Er gaan namelijk verhalen over zijn bijgeloof en over antisemitische denkbeelden.

Verder vragen toeristen altijd of Wilhelm II werkelijk de hoofdschuldige van de Eerste Wereldoorlog was. ‘Op die vragen geef ik genuanceerd antwoord. Ik wil bij de feiten blijven en geen oordeel vellen.’

Van den Berg merkt dat sommige bezoekers met vooroordelen binnenkomen, maar terughoudender naar huis keren.

‘Men heeft de neiging om de negatieve facetten van de keizer te benadrukken. Ik heb een keer meegemaakt dat een bezoeker scheldend op de keizer binnenkwam. Het is mijn functie om mensen te laten nadenken. De keizer had zeker ook zijn goede kanten.’ Wilhelm II hechtte veel waarde aan zijn protestantse geloof en las zijn personeel iedere dag uit de Bijbel voor. In de dagboeken van zijn adjudant Sigurd von Ilsemann is te lezen dat hij in geloofsvertrouwen is overleden.

Wendy Landewé vertelt dat Huis Doorn sinds 2014 living history organiseert, een evenement voor groepen van amateurhistorici die historische gebeurtenissen naspelen, zogenoemde re-enactmentgroepen.

‘Het raakt Duitse re-enactmentgroepen dat zij uitgenodigd worden om deel te nemen aan het evenement. Vooral Duitse ouderen lopen hier echt rond met een schuldgevoel, omdat zij menen dat Duitsland de schuld heeft aan de Eerste Wereldoorlog.’

Ook Duitsers zijn niet allemaal positief over Wilhelm II. Van den Berg vertelt: ‘Als ik vertel dat het lichaam van de keizer hier blijft totdat Duitsland een monarchie wordt, zeggen sommigen: “rustig laten liggen”.’

Toch komen er ook Duitse monarchisten, bij wie iedere vorm van ironie over Wilhelm II vermeden moet worden, omdat ze anders verdrietig of boos kunnen reageren.

herinneringsplaats

In 2014 werd Huis Doorn aangewezen als plaats van herinnering voor de Eerste Wereldoorlog. In het Paviljoen op het terrein loopt een tentoonstelling over vluchtelingen van toen en nu. Huis Doorn trekt hiermee een lijn van het verleden naar het heden en laat zien dat bepaalde patronen uit de geschiedenis zich kunnen herhalen. Wendy Landewé merkt dat vooral jongeren een beperkte kennis van het verleden hebben: ‘Sommige Duitse jongeren hebben nog nooit van Wilhelm II gehoord. Zij krijgen vooral les over de Tweede Wereldoorlog, omdat Duitse docenten vinden dat de jongeren goed moeten weten wat Duitsland heeft aangericht.’

Huis Doorn wil zich daarom de komende jaren actief op zijn educatieve functie richten. ‘Huis Doorn heeft voor iedere leerling wat te bieden. We krijgen weinig allochtone bezoekers, omdat zij weinig hebben met cultuur en geschiedenis. Een Turks meisje werd echter helemaal enthousiast toen zij een kamerjas zag die Wilhelm ooit van een sultan kreeg. Iedere bezoeker ontdekt objecten uit het verleden uit zijn of haar eigen cultuur, waardoor de kloof tussen heden en verleden gedicht wordt.’ <