EU vergroot druk, Groot-Brittannië zinkt weg in chaos

De EU gooit de deur dicht naar Groot-Brittannië tot de Britse regering officieel het verzoek indient de EU te willen verlaten. Zolang dat niet gebeurt, wordt er niet onderhandeld met Londen over een nieuwe relatie met de Europese Unie. Met deze opstelling zetten de overige 27 lidstaten Londen onder druk vaart te maken met de Brexit om onzekerheid en paniek op de financiële markten te beperken.

EU-ambtenaren en politiek adviseurs van de premiers (sherpa's) verwachten niet dat de Britse premier Cameron duidelijkheid geeft als de Europese regeringsleiders dinsdag in Brussel bijeenkomen. 'De chaos in Groot-Brittannië is te groot. Het land kampt met een enorme politieke crisis. En met een kater', zei een EU-ambtenaar zondagavond na afloop van overleg tussen de sherpa's.

De Britse Brexitpolitici Farage en Johnson lieten vrijdag na hun overwinning weten geen haast te maken met het activeren van artikel 50 uit het Europees Verdrag (de exitclausule). De Brexiteers hopen via informele contacten met bevriende hoofdsteden alvast soepele (handels)afspraken te maken voor als Groot-Brittannië daadwerkelijk uit de Unie is vertrokken. Die strategie werd zondag afgeschoten door de EU-27. 'Alle sherpa's waren het daarover eens, ook de Duitse', aldus een betrokken ambtenaar. Bondskanselier Merkel zei dit weekeinde dat ze Londen niet wil opjagen.

Lees ook

Na Brexit op zoek naar een exit-strategie (+)

Is Brexit een middelvinger van de babyboomers? (+)

Europa werd weer een stukje Duitser (+)

EU-voorzitterschap

De sherpa's voelen niets voor een lange periode van onzekerheid over de Britse positie. 'Dat is in niemands belang', stelde één van hen. EU-ambtenaren denken dat het niettemin tot oktober duurt eer Groot-Brittannië het verzoek tot vertrek bij Brussel indient. 'Tenzij de markten het land komende dagen en weken naar de afgrond duwen.'

Dinsdagavond zal Cameron - die zijn vertrek afgelopen vrijdag aankondigde - zijn EU-collega's informeren over de politieke situatie in zijn land. Het geeft de EU-27 de kans hun wensen voor Camerons opvolger helder te formuleren. Vandaag spreekt Merkel daarover met de Franse president Hollande, de Italiaanse premier Renzi en EU-president Tusk. Mogelijk maakt Cameron duidelijk wat Londen wil met het geplande Britse EU-voorzitterschap in de tweede helft van 2017. De verwachting is dat de Britten ervoor bedanken en Estland een half jaar eerder als voorzitter zal moeten aantreden.

Scheidingsprocedure

Woensdag komen de regeringsleiders zonder Cameron bijeen. Zij beraden zich dan niet alleen op de scheidingsprocedure maar ook op de vraag hoe het uiteenrafelen van de EU-27 te voorkomen. 'Iedereen beseft dat de onvrede over de EU breder leeft dan alleen in Groot-Brittannië', aldus een EU-ambtenaar.

Zaterdag gaven de ministers van Buitenlandse Zaken van Duitsland, Frankrijk, Italië en de Benelux vast een aanzet voor een 'nieuwe' Unie. Die moet zich niet verliezen in federale vergezichten of langdurige reflectieperiodes, maar de burgers antwoord geven op problemen die hen raken. De zes willen verdere Europese samenwerking op het gebied van veiligheid (militair en diplomatiek), bij het beheersen van de migratiestromen en binnen de eurozone. De 27 premiers willen per se geen nieuwe commissies van 'wijze mannen' die een blauwdruk schrijven of een groots opgetuigd overlegcircus. 'Ze willen deze klus zelf klaren', aldus een ambtenaar.

Exit factor

Met de Brexit bereikt de opstand tegen de EU een voorlopig hoogtepunt. Hoe verlangend wordt in andere landen naar de uitgang geloerd?

Zaterdag maakte de Britse Europees Commissaris Hill (Financiële Diensten) bekend dat hij per direct ontslag neemt. Dat werd verwacht, Hill is een bondgenoot van Cameron en voerde campagne voor het Britse EU-lidmaatschap. Zijn portefeuille wordt overgenomen door Commissaris Dombrovskis (Euro). Londen kan een nieuwe kandidaat voor de Commissie sturen. Die zal naar verwachting een zeer lichte portefeuille krijgen.