Dit is een artikel uit het NRC-archief De artikelen in het archief zijn met behulp van geautomatiseerde technieken voorzien van metadata die de inhoud beschrijven. De resultaten van deze technieken zijn niet altijd correct, we werken aan verbetering. Meer informatie.
Bekijk hele krant

NRC Handelsblad

Politiek

Politiek crisismanagement is na de Brexit ver te zoeken

Chaos Britse politiek Zowel bij Labour als bij de Conservatieven ruziet de partijtop over hoe nu verder.

Jeremy Corbyn verlaat zondag zijn huis in Londen. Foto AP / Isabel Infantes

‘Take back control’, was de slogan waarmee het pro-Brexit-kamp donderdag won. „Neem de macht terug.” Maar dit weekeinde leek het Verenigd Koninkrijk eerder een land op drift, dan een land dat meester is van zijn eigen lot. Zelfs van crisismanagement was geen sprake.

Want waar te beginnen?

Bij de bittere machtsstrijd die gaande is bij de Conservatieven sinds premier David Cameron enkele uren na de referendumuitslag zijn ontslag aanbood? Boris Johnson is dan onder de Tory-achterban populair, in het land al minder (wel voor een pint in de pub, niet als leider van het land), en nog minder onder zijn collega’s in het Lagerhuis. Zeker niet onder diegenen die vóór EU-lidmaatschap waren, en het hem kwalijk nemen dat zijn grenzeloze ambitie leidde tot deze Brexit.

Anyone but Boris, klinkt het volgens Britse media. Zonder dat daar een duidelijk antwoord op is. De nieuwe premier moet een Brexiteer zijn – maar wellicht werkt haar afzijdigheid tijdens de campagne nu in het voordeel van Theresa May, minister van Binnenlandse Zaken. Al leert de geschiedenis dat de Conservatieven meestal de minst voor de hand liggende kandidaat kiezen.

Labour-oppositie in chaos

De Tory-leiderschapsstrijd was echter geciviliseerd in vergelijking met de chaos waarin de oppositie verkeerde. In reactie op een motie van wantrouwen die tegen hem werd ingediend, ontsloeg partijleider Jeremy Corbyn zondagochtend de gerespecteerde schaduwminister van Buitenlandse Zaken, Hilary Benn.

Benn nam direct revanche door op de BBC uit te leggen dat „in deze absoluut kritieke tijd voor ons land, Labour sterk en effectief leiderschap nodig heeft om de regering ter verantwoording te houden”. „Daar ontbreekt het aan”, aldus Benn. Acht schaduwministers stapten vervolgens op in een poging Corbyn te dwingen tot aftreden.

Corbyn weigert. Maar vraag is hoelang hij dat volhoudt. Corbyn was nooit populair onder de Labour-Lagerhuisleden, maar werd getolereerd omdat hij in elk geval de kiezer zou kunnen bereiken. Dat bleek donderdag een misvatting: de partij was tegen Brexit, de Labour-kiezer voor.

Lees hier over de leegloop van Labour: Schaduwkabinet Labour loopt leeg uit onvrede over Corbyn

De BBC meldde zondag dat Corbyn, decennnialang euroscepticus, bewust de pro-EU-campagne heeft gesaboteerd. In een e-mail in bezit van de omroep, staat dat diens strategische man een toespraak „zal neutraliseren, hij zal het zo veel verwateren dat niemand het door heeft [dat er een speech wordt gegeven].”

De kiezer zit onderwijl maar met één vraag: wat nu? Wat is het plan-Brexit? Tijdens de campagne werd duidelijk dat de regering dat niet opstelde. „Je kunt niet plannen voor iets waarvoor je geen antwoord op basisvragen hebt”, zei minister van Financiën George Osborne tegen radiozender LBC. Ambtenaren hadden alleen voor de „onmiddellijke nasleep”, om de financiële stabiliteit van het land te garanderen, een scenario liggen.

Het antwoord op ‘wat nu’, moet bovendien komen van Boris Johnson en Michael Gove, de andere voorman van het pro-Brexit-kamp. Zij schitterden dit weekeinde door afwezigheid, de eerste werd zaterdag gefotografeerd terwijl hij cricket speelde. Daarmee was het aan de overige Brexiteers om duidelijkheid te scheppen over een stap die alle aspecten van het Britse leven zal raken.

Gaat het geld dat nu aan ‘Brussel’ wordt betaald bijvoorbeeld naar de nationale gezondheidsdienst NHS, naar de landbouw, naar arme regio’s in Wales of Cornwall? Aan allen werden beloftes gedaan. „We hebben nooit toezeggingen gedaan. Onze beloftes waren een serie van mogelijkheden”, zei Iain Duncan Smith, oud-partijleider van de Conservatieven, zondag tegen de BBC.

VK ontbeert stevige leider

Hoe zit het dan met de beperking van immigratie? Europarlementariër Daniel Hannan, vrijdag tegen de BBC: „Eerlijk gezegd, als mensen die nu zitten te kijken, denken dat ze hebben gestemd, en dat er nu geen immigratie zal zijn, dan zullen ze worden teleurgesteld.” De scheiding van de EU, die moet worden begonnen met het in werking stellen van artikel-50? „Dan worden we [in Brussel] uitgesloten van belangrijke vergaderingen”, zei minister voor Noord-Ierland Theresa Villiers.

De economische waarschuwingen lijken onderwijl wel uit te komen. Minister van Buitenlandse Zaken Philip Hammond, die tegen Brexit was, zei tegen ITV dat „buitenlandse investeringen al zijn opgedroogd omdat bedrijven afwachten wat er gebeurt”. „We importeren meer dan we exporteren, en we balanceren dat tekort door een sterke instroom aan investeringen. Dat is wat de werkgelegenheid creëert, de groei, de welvaart.”

Nog een teken hoe zeer het land op zijn kop staat, kwam uit Noord-Ierland. Daar riep Ian Paisley junior, zoon van de dominee, de meest felle unionist van het land, tegen samenwerking met Ierland en voorstander van de Brexit, Noord-Ieren op nu maar een Iers paspoort aan te vragen.

In vergelijking leken de Schoten zich wel te hebben voorbereid op de volgende stap. Premier Nicola Sturgeon gaf haar stevigste waarschuwing dat een tweede referendum over onafhankelijkheid er komt, en ze zal „iedere toekomstige premier” die „Schotland probeert te dicteren wat te doen om dit land voorwaarts te laten gaan” stevig berispen.

Een dergelijke constitutionele crisis vraagt om stevig leiderschap. Maar daar ontbreekt het de Britten voorlopig aan. Er is geen ‘grand old man’ die kan opstaan om de rust te bewaren. En de koningin houdt zich buiten de politiek.