Was de Gay Pride toch te gevaarlijk?

De belangrijkste tip van Elif Avci aan wie toch de straat op wil voor de Gay Pride in Istanbul is: doe dit jaar geen hakken aan. „Sneakers. Waarmee je kunt rennen”, zegt ze zondagmiddag. De parade in Istanbul is verboden. De gouverneur zegt dat het risico op een aanslag te groot is.

De organisatoren van de Gay Pride, Avci is een van hen, hebben de optocht na veel twijfel afgeblazen. Ook zij willen niet de verantwoordelijkheid voor een bloedbad als het een terrorist lukt zich op te blazen in de menigte. Toch bereiden zondagmiddag zowel de politie als activisten zich voor op een confrontatie.

Het ziet zwart van de politie in en om de grote winkelstraat Istiklal Caddesi, waar de parade gepland was. Over etnisch profileren wordt niet moeilijk gedaan. Arabisch ogende toeristen moeten hun tassen en koffers openen voor ze door mogen. Bij de geringste aanwijzing dat iemand probeert te betogen, worden mensen opgepakt en in een politiebusje geladen of afgevoerd via een zijstraat.

Kleine groepjes homo’s, lesbo’s en transgenders zoeken de grenzen op met regenboogsokken of een regenboogje op hun shirt. Een enkeling durft even te trommelen of te zingen. De aantallen op straat zijn niets, vergeleken met de 80.000 deelnemers in 2014 en de 100.000 die klaarstonden om te gaan paraderen toen de Gay Pride in Istanbul vorig jaar onverwacht ook werd verboden.

Om 17.15 uur, een kwartier nadat de parade zou zijn begonnen, worden de eerste traangaspatronen afgeschoten. De uren daarna blijft het onrustig in de zijstraten. Activisten zoeken elkaar op in homovriendelijke bars. Op tal van plaatsen wordt een verklaring voorgelezen en op Facebook uitgezonden. „Zij die onze mars hebben verboden, gebruiken ‘maatschappelijke gevoeligheden’ als excuus. Maar wat wordt bewaakt zijn niet de maatschappelijke, maar de overheidsgevoeligheden. Wij zijn de maatschappij.”

Het was een dilemma voor de organisatie of de Pride kon doorgaan, vertelt Sedef Cakmak, het eerste openlijk lesbische gemeenteraadslid van Turkije. „We voelden ons verscheurd tussen een ernstig veiligheidsprobleem en de regering die dit gebruikt om onze vrijheid van meningsuiting te beperken. Beide willen we niet.”

De aantallen die de straat op durven zijn laag. De stemming is strijdlustig. Serdar Manavoglu, producer bij Paradiso van onder meer de Pink Istanbul-nacht, hoort bij is onderdeel van een grote groep uit Amsterdam die naar Istanbul is gekomen om solidariteit te betonen met de Turkse homobeweging. Het expliciete verbod door de overheid kun je ook positief zien, zegt hij. „Voor het eerst reageert de overheid. Het is ook een vorm van erkenning dat je een eisende partij bent. Daarvoor werd je gewoon doodgezwegen. Nu ben je deel van het spel.”