Koffiezetten is ook bewegen

1 Waarom zouden ouderen meer moeten bewegen?

‘Ouderen die meer bewegen, hebben meer spierkracht en een betere conditie. En even belangrijk als bewegen, is dat ze worden uitgedaagd om actief te blijven, zowel lichamelijk als geestelijk. Daardoor blijven ze langer zelfredzaam en zijn ze minder afhankelijk van de zorg. Niet bewegen en inactiviteit hebben juist een slechte invloed op zowel de lichamelijke conditie als het brein. De risico’s op complicaties nemen toe als je iemand de hele dag in een stoel laat zitten.’

2 Hoe is het gesteld met beweging in de ouderenzorg?

‘Er zijn verpleeghuizen die heel goed bezig zijn, en bij elke bewoner afzonderlijk kijken wat die kan en nodig heeft. In de ouderenzorg, vooral de verpleeghuizen, zie je duidelijk de trend dat er gestreefd wordt naar behoud van zelfredzaamheid rond dagelijkse activiteiten. Dat is positief, maar er valt nog veel winst te behalen. Er zijn ook verpleeghuizen waar bewoners schrikbarend weinig bewegen. Daar zit de organisatie vast in een systeemgericht denken, met vaste activiteiten op vaste tijden. Ze gaan er met de hele afdeling naar de fysiotherapie om aan hun beweeguren te komen. Dat is heel efficiënt, maar de vraag is of het effectief is.’

3 Hoe moet personeel van verpleeghuizen ouderen in beweging krijgen?

‘Door op de afdelingen van verpleeghuizen bewegingsactiviteiten te laten aansluiten bij de dagelijkse activiteiten van de individuele bewoner. Als een verzorgende niet de tillift gebruikt om iemand uit bed te halen, maar diegene stimuleert en helpt zelf uit bed te komen, heb je al een vorm van beweging. Dat geldt ook voor andere dagelijkse activiteiten als aankleden, koffiezetten en tandenpoetsen. Het is goed voor de eigenwaarde van kwetsbare ouderen om niet alle regie bij hen vandaan te halen. Bedenk zelf maar hoe je het zou vinden als iemand jou uit bed tilt en koffie voor je zet. Dat vind je de eerste dag misschien nog heerlijk, maar na twee dagen zeg je: dat kan ik zelf wel. Het is jammer als iemands capaciteiten onvoldoende worden benut.’

4 Moet het roer om bij personeel in verpleeghuizen?

‘Ze moeten van de rol van verzorger naar de rol van ondersteuner en goed kijken wat een bewoner nog kan. Ouderen die naar een verpleeghuis gaan, hoeven niet ineens volledig verzorgd te worden. Voor verzorgenden is het moeilijk die omslag te maken. Ze hebben voor dat vak gekozen omdat ze voor mensen willen zorgen. Familie speelt ook een rol bij het actief houden van hun vader of moeder. Als iemand zelf koffie kan zetten, moet je dat niet voor hem doen. En als je op visite gaat, kun je ook voorstellen samen boodschappen te doen en samen te koken. Een mooie gelegenheid om – voor zover mogelijk – contact te maken.’

5 Wat doet beweging en activatie met de stemming van ouderen?

‘Je kunt met bewegingsactiviteiten veel gedragsproblemen te lijf gaan bij bijvoorbeeld mensen met dementie. Als die willen wandelen, en je houdt ze tegen, word je eerder geconfronteerd met schreeuwen, slaan en storend gedrag. Geef je bewoners de mogelijkheid een rondje om het verpleeghuis te lopen, dan verandert dat gedrag in positieve zin. Activeren lukt ook op andere manieren, bijvoorbeeld door muziek. Daarmee stimuleer je het brein van mensen met dementie, waardoor ze veel beter uit hun woorden komen en een actievere houding hebben.’

6 Wat houdt verpleeghuizen tegen om bewoners in beweging te zetten?

‘Bewoners activeren betekent soms ook risico’s nemen. Stel dat een verzorgende op de afdeling het eten kookt, mogen bewoners daar dan bij helpen? Kun je hen de aardappelen laten schillen of met een scherp mes de groenten laten snijden? En stel dat je mensen met dementie meer ruimte geeft om te gaan wandelen, mogen ze dan zelfstandig een rondje buiten lopen? En tot waar dan?

Dat levert enorme discussies op in verpleeghuizen. Terwijl er best mogelijkheden zijn. Je kunt een bewoner een polsbandje met gps geven, zodat personeel kan zien waar hij is. Dat mensen met dementie nog iets nieuws kunnen leren is vaak een eyeopener voor de familie en zorgverleners.’

7 Wat is de eerste stap die moet worden gezet?

‘Het begint bij de visie dat activatie van ouderen belangrijk is. Ondertussen kunnen verzorgenden zelf al beginnen met het organiseren van beweegactiviteiten. Misschien is er een beweegweek te organiseren. Denk ook eens aan de tuin. Niets leuker dan actief zijn in een moestuin of een wandelingetje langs de vlinderstruiken.’

Jeroen Meeder: ‘Je kunt een bewoner een polsbandje met gps geven, zodat personeel kan zien waar hij is.’