Dit zijn de gevolgen van de Brexit voor Nederland

De verrassing was groot toen vrijdagochtend bleek dat de Britten de EU gaan verlaten. Daar moet de gemiddelde Nederlander toch ook wat van gaan merken. Maar wat dan precies?

Voorlopig zijn de Britten nog lid van de EU. Na het officiële begin van het uittredingsproces, het is nog onbekend wanneer dat begint, zijn de EU-verdragen nog minimaal twee jaar geldig voor het Verenigd Koninkrijk. In de tussentijd wordt onderhandeld over een nieuwe relatie met de Britten en pas daarna wordt duidelijk wat er precies gaat veranderen. Maar een aantal gevolgen voor ‘de Nederlander’ is al wel te voorspellen.

1. Banen kunnen op de tocht komen in Nederland.

De precieze economische gevolgen voor Nederland van een Brexit zijn niet te voorspellen. Het Centraal Planbureau deed wel een poging en concludeerde dat het Nederland tienduizenden banen en miljarden euro’s kan kosten. De Britten zijn de derde handelspartner van Nederland. De onzekerheid, waardeverlies van het pond en later wellicht verminderde markttoegang in de EU kunnen ertoe leiden dat het Verenigd Koninkrijk minder Nederlandse producten importeert. Vooral de chemische sector (o.a. kunststof, vezels) en voedselverwerkende industrie zouden hard worden geraakt.

De paradox is dat de resterende EU-landen voor een belangrijk deel zelf bepalen hoe zwaar de economische prijs gaat worden die de Britten voor hun Brexit betalen. Als zij het land ruimhartig op de EU-markt blijven verwelkomen, dan valt de economische schade mee. Maar dan wordt de kans dat andere EU-landen ook willen uittreden groter, waardoor uiteindelijk de hele Unie kan ontrafelen.

2. Studeren en werken in het VK kan moeilijker worden.

Ongenoegen over arbeidsmigranten uit andere EU-landen was een belangrijke reden voor veel Britten om ‘out’ te stemmen bij het Brexit-referendum. De kans dat de Britse regering immigratie verder beperkt is dan ook groot. Tijdens de campagne werd gesproken over een puntensysteem (volgens Australisch model) om arbeidsmigranten te selecteren. Rem Korteweg van het Centre for European Reform in Londen verwacht dat de Britten een vrijhandelsakkoord met de EU willen sluiten dat ze de vrijheid geeft om een dergelijk systeem in te voeren. „Wellicht dat er dan per nationaliteit een quotum gaat gelden. Of, en dat is waarschijnlijker, naar beroepsgroep en dan afhankelijk van de vraag aan wat voor personeel er behoefte is”, zegt Korteweg.

Dat zou werken in het VK voor Nederlanders dus kunnen bemoeilijken. Premier Rutte heeft eerder al gezegd dat de EU in dat geval ook Britse werknemers beperkingen zal opleggen. Ook studeren in het Verenigd Koninkrijk met een Erasmusbeurs van de EU gaat na een Brexit mogelijk niet meer op. Daarover zullen in ieder geval nieuwe afspraken moeten worden gemaakt. Hetzelfde geldt voor wetenschappelijke samenwerking in het omvangrijke onderzoeks- en innovatieprogramma Horizon 2020, dat een budget van 80 miljard euro kent.

3. Een vakantie naar Engeland wordt goedkoper. Of toch niet?

Het Britse pond daalde vrijdag direct flink in waarde. Dit betekent dat een vakantie van burgers uit eurolanden in het Verenigd Koninkrijk goedkoper wordt. De vraag is natuurlijk of het pond in de loop der tijd weer op zal krabbelen. Op de langere termijn kan er aan een Brexit sowieso een keerzijde zitten voor Nederlanders die de Noordzee oversteken. Britse en Ierse luchtvaartorganisaties waarschuwden eerder dat een Brexit tot duurdere vliegtickets kan leiden. „Zonder de interne markt van Europa zouden we nooit zo groot zijn geworden”, zei Ryanair-topman Michael O’Leary tegen The Independent. Dat schaalvoordeel is de belangrijkste reden dat prijsvechters als Ryanair en EasyJet de prijzen laag kunnen houden.

Ook bellen in het Verenigd Koninkrijk zou voor toeristen duurder kunnen worden als de Britten zich niet meer aan EU-regels over roamingtarieven hoeven te houden. Wat de paspoortcontroles betreft, verandert er niets, want het Verenigd Koninkrijk neemt nu ook al geen deel aan de Schengenzone voor vrij reizen.

4. Europa gaat verder uiteenvallen of wordt juist hechter.

‘De EU moet de harten van de burgers herwinnen’, klonk het direct alweer toen de Brexit een feit was. Het probleem is dat ‘Europa’ totaal verdeeld is over de vraag hoe dat moet gebeuren. En dus kan de burger rekenen op een nieuwe ronde van abstracte debatten over meer of minder ‘macht voor Brussel’.

Duitsland en Frankrijk zien de Brexit als aanleiding om oude plannen voor een ‘regering voor de eurozone’ met een eigen begroting en een eigen ‘ministerie van Financiën’ nieuw leven in te blazen om zo toekomstige eurosores de kop in te drukken.

Premier Rutte zei vrijdag al op dit moment juist niets te zien in ‘verdiepen en versnellen’. Hij krijgt bijval van EU-president Donald Tusk, die stelt dat de huidige Europese integratie veel burgers al veel te ver gaat.

De enige hoop voor Nederland is volgens Europadeskundige Adriaan Schout van Instituut Clingendael dat vastgelopen welvaartsstaten als Frankrijk en Italië hun draai weer vinden. „Dan hoeft de EU de problemen van deze lidstaten niet op te lossen door meer macht in Brussel te concentreren”, zegt hij.

Maar ja, hoe krijg je verstarde landen als Frankrijk en Italië zover dat ze uit zichzelf de benodigde sociaal-economische hervormingen doorvoeren?

5. Het debat over Nederlandse uittreding krijgt een stimulans.

Tijdens het referendum over het associatieverdrag met Oekraïne hebben we er al een voorproefje van gekregen. Maatschappelijke organisaties en politieke partijen die zich tot doel stellen Nederland te laten uittreden uit de EU; een Nexit.

De Britse uittreding vormt een enorme stimulans voor deze krachten. Als het daar lukt, waarom hier dan niet? PVV-leider Geert Wilders maakte al bekend de eis tot een Nederlands referendum over EU-lidmaatschap tot speerpunt van zijn campagne te maken voor de verkiezingen volgend jaar. Daarin zal hij worden gesteund door organisaties als het Forum voor Democratie van opiniemaker Thierry Baudet, die sympathiseert met het gedachtegoed van de PVV.

Mede afhankelijk van hoe het de Britten vergaat, zullen ook de bedenkers van het Oekraïne-referendum, van het Burgercomité EU, en ‘shockblog’ Geenstijl ferventer campagne voor een Nexit gaan voeren.