Dit is een artikel uit het NRC-archief De artikelen in het archief zijn met behulp van geautomatiseerde technieken voorzien van metadata die de inhoud beschrijven. De resultaten van deze technieken zijn niet altijd correct, we werken aan verbetering. Meer informatie.
Bekijk hele krant

NRC Handelsblad

Cultuur

Paul Verhoeven: ‘Ze betichten me nu van feminisme’

Interview Paul Verhoeven en Isabelle Huppert ‘Elle’ werd in Cannes euforisch ontvangen door de filmpers: Paul Verhoeven telt zijn zegeningen. „Ik had veel eerder naar Frankrijk moeten kijken.”

Paul Verhoeven en Isabelle Huppert in Cannes.
Paul Verhoeven en Isabelle Huppert in Cannes. REUTERS/Jean-Paul Pelissier

Vooraf klonk hij wat zuinig. Het uitstapje naar Cannes, waar het 69ste filmfestival sloot met zijn Franse thriller Elle? Corvee eigenlijk, zei Paul Verhoeven.

Enkele dagen later zit de breed lachende, innig tevreden regisseur op het dakterras van The Five Seas Hotel. Elle kreeg een staande ovatie van een kwartier; zelfs de na elf dagen festival uiterst bloeddorstige filmpers gaf Elle – meermalen zelfs – een royaal applaus. Elle was de stoot adrenaline die het amechtig naar de finish strompelende 69ste filmfestival kon gebruiken, luidt de communis opinio. De pers gunt Verhoeven de Gouden Palm het meest, blijkt uit peilingen.

De jury koos anders, en Verhoeven – die ik ook in Amsterdam spreek – kan daarmee leven. „Ik zat zelf in filmjury’s, dat zijn ongrijpbare processen, als een sensitivitytraining. Dan denk je een kwartier na de prijsuitreiking al: ‘Hè, waarom hebben we die laten winnen?’ Belangrijker is dat de 77-jarige Verhoeven er weer zin in heeft: filmen in Frankrijk, met producer Saïd Ben Saïd. Het meest kansrijk acht hij een film over Gestapochef Klaus Barbie en verzetsstrijder Jean Moulin in Lyon, 1943.

Saïd, die Verhoeven niet kende, stuurde hem de roman Oh… van Philippe Djian. Verhoeven zag er direct een Amerikaanse buitenwijkfilm in: hij ging aan de slag met scenarist David Birke. „We wilden Parijs naar Chicago of Seattle verplaatsen, maar na reacties van zo zes Amerikaanse filmsterren begrepen we dat het niet zou lukken. Een verkrachting zonder wraak, en nauwelijks wrok? Het was direct al: certainly not! Het kostte ze heel weinig tijd om nee te zeggen.”

U noemde Nicole Kidman als kandidaat voor de hoofdrol. Heeft u meer namen?

„Natuurlijk niet, ik moet misschien nog met ze werken! Maar het is wel vreemd dat oudere Amerikaanse actrices klagen dat er geen rollen zijn. Komt er zo’n rol, dan hapt niemand toe. Omdat ze bang zijn dat het wel eens controversieel, wel eens problematisch kan zijn.” Vilein lachje: „Ik hoop dat ze nu van Elle genieten.”

Zo kwam Isabelle Huppert in beeld?

„Eerlijk gezegd: zij vond ons, niet andersom. Ik wist dat Isabelle geïnteresseerd was en sprak haar al in Berlijn. Toen we ons realiseerden dat een Amerikaanse film niet lukte, hing Ben Saïd een uur later al met haar aan de telefoon. We moesten wel een beetje op onze knieën natuurlijk. Maar ze zei direct ja.”

„Ik denk dat mijn Amerikaanse collega's verkeerde vragen aan het script stelden”, zegt Isabelle Huppert, die in een hotelkamer verder hof houdt in Cannes. „Oh my God, een verkrachting en een vrouw die zich tot haar verkrachter aangetrokken voelt! Je moet verder denken. Maar misschien zijn Fransen meer tricky.”

Huppert beaamt dat ze heel lang op de rol van Michèle aasde. Het ultieme ‘zegevierende slachtoffer’, zoals ze zelf veel van haar rollen ooit omschreef? „Ja. Wat mij in Elle erg bevalt, is de vage scheidslijn tussen slachtoffer en beul. Aan het eind is het object subject, heeft het slachtoffer de regie. Maar wat Michèles ware aard is, blijft een vraagteken. Je ziet hoe ze reageert: altijd anders dan je verwacht. Maar niet wie ze is.”

Is Michèle niet gewoon een loeder?

„Het verrast mij als ik zulke typeringen hoor. Ze koestert liefde voor haar moeder, zoon en ex en neemt de verantwoordelijkheid voor ze. Maar ik geef toe: sentimenteel is ze niet. Ben ik zelf ook niet. Ik idealiseer niet, maak zaken liever niet zachter of zoetsappiger dan ze zijn.”

Verhoeven: „Ik wist direct dat Isabelle Huppert een geweldige optie was. Een tough cookie hè?”

In ‘Starship Troopers’ zette u enorme insecten in zodat we sympathiseren met nazi’s. Gebruikt u een verkrachter om sympathie te wekken voor een loeder?

„Het antwoord is: nee. Bij Starship Troopers was het idee het publiek te waarschuwen dat heroïsche types wel eens fascisten kunnen zijn. Elle is heel specifiek, zonder politieke dimensie. Het was wel nodig om op Michèles verleden in te gaan zodat je beseft dat haar reactie op de verkrachting heel specifiek is en dat ze zeker niet staat voor vrouwen in het algemeen. Zonder dat haar verleden Michèle verklaart. We geven de feiten, niet de verbanden ertussen. Die mag de kijker leggen, of niet. Wat dat betreft is Elle het tegendeel van Zwartboek, waar alles helder is.”

Waarom was de roman ‘Oh …’ interessant voor u?

„Ik had nog nooit een film met sociale achtergronden gemaakt. Wat weet je van het familieleven van Robocop, nietwaar? Elle gaat juist heel uitgebreid in op Michèles omgeving, al heeft dat gek genoeg weer weinig te maken met het thema. Maar haal de thriller eruit, dan hou je een Woody Allen-film over.”

De reacties zijn heel enthousiast, zonder verontwaardiging. Verrast dat u?

„Niet echt. Een maand geleden deed ik al interviews in Parijs. Daar vroeg niemand: bagatelliseert u verkrachting niet? Zelfs de Amerikaanse pers is positief, ze noemen Elle een sadistische, tragische komedie.”

Is dat een soort herwaardering? ‘The New Yorker’ noemde ‘Showgirls’ in 1995 een fiasco, onlangs de beste Las Vegas-noir van de jaren 90. Alsof ze nu pas begrijpen dat het satire was.

„Een hyperbolische film vooral. Ik vroeg David Stewart indertijd om een smaakloze, bombastische muziekscore, want zo is het toch in Las Vegas? En ze dachten dat het onze smaak was. Maar goed, op dvd is er enorm veel geld mee verdiend omdat men ook ten onrechte dacht dat het porno was. Ik vind Showgirls nog steeds mijn meest elegante film.”

In Amerika zien ze uw werk kennelijk niet langer meer als misogyn.

„Ze betichten mij nu zelfs van feminisme! Ik heb gewerkt met Rutger Hauer, Arnold Schwarzenegger en Michael Douglas, maar ik zocht steeds een balans tussen mannen- en vrouwenrollen. Vrouwen in dienende rollen vind ik oersaai, ze moeten gelijkwaardig zijn of dominant. Ik voel me veel beter op mijn gemak bij vrouwen dan bij mannen.”

Bent u klaar met Amerika?

„Na Showgirls kreeg ik alleen sciencefiction aangeboden, dat vond ik niet leuk meer. Maar als Woody Allen me een script had gestuurd, had ik dat meteen gedaan. Film moet iets zijn wat je nog niet eerder deed, waarvoor je een beetje bang bent zelfs. Zo’n sprong in het onbekende is niet prettig. Voor Elle heb ik maandenlang vreselijke hoofdpijn gehad. We gingen zelfs naar het ziekenhuis om te kijken of het geen tumor was. Maar het was gewoon stress. Een film in het Frans: fuck me, I’m fucked. Maar die angst maakt ook creatief. Achteraf had ik misschien veel eerder naar Frankrijk moeten kijken.”