Krijgen we nu Royal PostNL?

Is de geest uit de fles? De poging tot een overname van PostNL door het Belgische Bpost mag dan dit weekend gestrand zijn, het signaal is gegeven: de post- en pakketvervoerder staat open voor een buitenlandse overname.

Is dit het moment voor Royal Mail (Verenigd Koninkrijk, omzet in 2014 bijna drie keer zo groot als PostNL) of Deutsche Post (Duitsland, vijf keer zo groot) om Europees marktleider te worden?

Nee, luidt het antwoord van analisten. De Europese postmarkt heeft sterk afgebakende grenzen, die overeenkomen met de landsgrenzen. In ieder land heeft een andere monopolist de postmarkt in handen, en hebben concurrerende partijen moeite grip te krijgen op de markt.

Nederland is nog het meest concurrerend: het marktaandeel van PostNL wordt geschat op 70 procent en het bedrijf is niet meer in staatshanden. Grootste concurrent Sandd bedient eenvijfde van de markt, maar concentreert zich op één segment: post voor grote bedrijven.

In andere Europese landen is de marktleider nog dominanter. Bovendien speelt de staat vaak een rol als eigenaar. In België (Bpost, 51 procent), Italië (Poste Italiane, 64 procent), Frankrijk (La Poste, 100 procent) heeft de staat zelfs een meerderheidsbelang in het grootste postbedrijf van de natie. Bij Deutsche Post en Royal Mail is dat niet zo, maar ook die bedrijven bezorgen in eigen land vrijwel iedere brief.

Geen kostenbesparing

Reden om aan te nemen dat daar verandering in komt is er niet, zeggen analisten. „Er zit geen strategische logica achter internationale overnames”, zegt Maarten Bakker van ABN Amro. De regels en manier van werken verschillen te sterk per land, zegt hij. Van kostenbesparing was bij een fusie van PostNL en Bpost nauwelijks sprake geweest. „Als je twee netwerken kunt laten samenwerken scheelt dat geld, maar doordat Nederland en België bijvoorbeeld verschillende systemen voor postcodes hebben kan dat niet geautomatiseerd worden.”

Ook André Mulder van financiële dienstverlener Kepler Cheuvreux verwacht niet dat een Europese postbezorger opstaat. De bijna-overname van PostNL door Bpost omschrijft hij als een „unieke stap”, die ingaat tegen de logica van de markt. „De afgelopen tien jaar probeerden de postbedrijven hun ervaring te exporteren, maar nu keren ze een voor een terug.” PostNL bijvoorbeeld had enkele jaren geleden tien ondernemingen in het buitenland, nu is het alleen nog actief in Duitsland, Italië en België. Hetzelfde geldt voor Poste Italiane, dat pogingen deed in Oost-Europa, en Deutsche Post, dat zich zelfs helemaal uit het buitenland heeft teruggetrokken.

Waarom het niet lukte? De liberalisering van de postmarkt is niet gelukt, volgens Bakker. De postbedrijven hoopten in het buitenland de concurrentie aan te gaan met oude staatsbedrijven, maar de vrijheid op de markt viel tegen. De oude monopolist was al in het bezit van een uitgestrekt netwerk en werd bovendien bevoordeeld door de staat. Met een reden: de staat moet een bedrijf verantwoordelijk stellen voor het bezorgen van pakjes in alle uithoeken van het land, en compenseert dat met bijvoorbeeld de btw.

De politiek werkte de internationalisering van de postmarkt nog op een andere manier tegen. Bij een overname was een reorganisatie onder het oude personeelsbestand nooit ver weg, en dat stuitte vaak op verzet. Mulder: „PostNL wilde bijvoorbeeld een belang van 25 procent in het Britse Royal Mail nemen. Het plan was mensen te ontslaan om de kosten te verlagen, iets waar PostNL ervaring mee heeft. Maar in Engeland wil je geen ruzie krijgen met de vakbond.” Uiteindelijk ging het Britse avontuur niet door.

Drie kanshebbers op de pakketmarkt

En hoe zit het met het andere onderdeel van PostNL, de pakjes? De postmarkt zit op slot, maar zijn op de relatief jonge pakketmarkt nog wel mogelijkheden? Het is niet onmogelijk, zegt Bakker van ABN Amro. Het speelveld is gelijker en de oude staatsbedrijven zijn minder beschermd. Er zijn drie kanshebbers. Bakker: „Drie bedrijven hebben een pan-Europese strategie: Royal Mail, La Poste en Deutsche Post.” Alle drie de partijen zijn al actief in Nederland, onder verschillende namen. Pakketbezorger DPD is in handen van La Poste, Royal Mail is eigenaar van GLS.

Valt van hen iets te verwachten? Bakker durft er niet op in te zetten. „De drie nemen tot nu toe genoegen met een tweede plek in de landen waar ze actief zijn.”

Voor de pakketmarkt geldt in mindere mate hetzelfde als voor de postmarkt, zegt hij. Iets vrijer, maar toch een lokale markt met lokale regels.