Na Van Gaal is er leegte aan de Nederlandse trainerstop

Het is nu misschien moeilijk voor te stellen, maar er was eens een tijd dat de voorzitter van de Coaches Betaald Voetbal (CBV) Nederlandse voetbaltrainers vergeleek met Hollandse pioniers die al in de 16de en 17de eeuw de wereld over reisden. Op de website van de vakbond staat zelfs dat Nederlandse voetbaltrainers de Rembrandts van nu waren. Kunstenaars met pioniersgeest.

In het jaar dat toenmalig voorzitter Jan Reker die vergelijking maakte, 2006, was dat beeld nog te rechtvaardigen: dat jaar maakten vier Nederlandse bondscoaches hun opwachting op het WK. Bij het naderende EK in Frankrijk ligt dat anders: het zijn er nul. En dat is niet het enige. Maandag werd Louis van Gaal (64) ontslagen bij Manchester United, hij die misschien wel de laatste trainer was die het Nederlandse gilde vertegenwoordigde aan de wereldtop. Oud-trainer Co Adriaanse (68) kan dit beamen: „De beste die we de afgelopen 25 jaar hebben gehad.”

Ontwikkeling staat stil

Wat rest is een leegte die zich volgens Adriaanse nauwelijks laat opvullen in een tijd dat het peloton Nederlandse toptrainers is uitgedund tot een enkeling - Ronald Koeman - die nog kans maakt op een fraaie stap omhoog. „Net als bij onze spelers staat ook de ontwikkeling van veel trainers stil”, stelt Aad de Mos (69), die als trainer met KV Mechelen de Europa Cup II won. „Wij verheerlijken nog steeds het voetbal dat niet meer van deze tijd is. Onbekende namen uit Duitsland en Spanje hebben zich beter ontwikkeld.” Treffend was dat Mario Been in 2015 niet door de selectie kwam bij het Cypriotische Apoel Nicosia, dat koos voor een trainer uit het land dat net het WK had gewonnen, Duitsland.

Lange tijd heeft het CBV kunnen bogen op mannen als Dick Advocaat, Leo Beenhakker, Guus Hiddink en Van Gaal, die kampioenschappen vierden met clubs als Zenit St. Petersburg, Real Madrid, Chelsea en Barcelona. Maar nu het einde van hun carrières nabij is, blijft alleen Koeman over met een voorname positie in het voetbal. Hij zit bij Southampton, waar hij de interesse van grotere clubs heeft gewekt door ook in zijn tweede jaar een Europa League-ticket te bemachtigen. Andere bekende namen verblijven elders, verwijderd van de top: Fred Rutten (Al Shabab, Dubai), Martin Jol (Al-Ahly, Egypte) en Bert van Marwijk (bondscoach Saoedi-Arabië).

„Koeman kan de Europese top halen, maar dan moet hij nu vertrekken”, zegt Adriaanse. „Hij heeft nu twee jaar boven verwachting gepresteerd, waardoor de kans des te groter is dat het volgend seizoen minder is en de interesse wegebt. Tenzij hij zich met Southampton plaatst voor de Champions League. Dan neemt de interesse weer toe.”

Ten Hag

Waarom er geen nieuwe generatie toptrainers klaarstaat? Adriaanse weet het wel. „Onze generatie profiteerde van het feit dat talentvolle spelers langer in Nederland bleven. Zo konden ze internationaal beter presteren en kwamen ze in beeld bij de Europese top.” Hiddink won met PSV de Europa Cup I, Van Gaal in 1995 met Ajax, toen het toernooi al was omgedoopt tot de Champions League. „Nu gaan spelers veel eerder weg en is het vrijwel uitgesloten ver te komen in Europa. Dat zie je aan Frank de Boer. Hij heeft het redelijk gedaan, maar door ongunstige lotingen heeft hij niet zijn visitekaartje kunnen afgeven. Wie dat wil, moet ook goed voetbal spelen, niet alleen tegenhouden.”

In de eredivisie was er dit jaar een trainer die een veelbelovende entree maakte. Erik ten Hag won in zijn eerste jaar als trainer van FC Utrecht de Rinus Michels Award: de 34 trainers in het betaalde voetbal vonden hem de beste in hun midden. Aad de Mos ziet daarin de beloning voor een trainer die verder keek dan de Nederlandse spelfilosofie door een jaar te werken bij het tweede elftal van Bayern München, onder tactisch brein Pep Guardiola. Hij meent dat het Nederlandse gilde in een tussenfase zit en dat zich vanzelf weer grotere trainers aandienen. Als ze maar over de grens durven kijken, benadrukt hij.

Adriaanse vindt dit niet reëel. „Waar moeten ze dan heen? Bij clubs in de buitenlandse subtop leren ze niks. Ten Hag bevond zich in een unieke positie doordat hij mocht meekijken bij Guardiola. Maar verder zullen grote buitenlandse clubs niet snel een Nederlandse trainer voor hun tweede team aanstellen.”

Epe

Volgens Gerard Marsman, directeur van Coaches Betaald Voetbal, is het ook een kwestie van geduld. „Ik heb al meerdere malen meegemaakt dat er een situatie is die mensen zorgen baart, en troost me met de gedachte dat het altijd weer goed komt. Soms lijken we in deze tijd te verwachten dat mensen in sneltreinvaart de top bereiken. Maar vergeet niet dat Dick Advocaat ook bij Pijnacker is begonnen, en Leo Beenhakker bij SV Epe. Trainen is een vak van ervaringen die je je langzaam eigen moet maken.”

De Mos: „De weg van geleidelijkheid is de beste. Luis Enrique ging van Barcelona II naar AS Roma, stapte over naar Celta de Vigo en werd toen pas trainer bij het eerste team van Barcelona. Als trainer kun je soms kiezen uit antwoord A, B of C. Om te weten dat A het beste is, moet je eerder al verkeerde beslissingen hebben genomen. Mijn hoop? Danny Blind. Hij neemt logische beslissingen, al had het soms wat sneller gemogen.”