Shell veranderen met een aandeel in de hand

Iedereen kan de koers verleggen. Ook een groot bedrijf als Shell. Dat is de diepe overtuiging van Mark van Baal. De ingenieur richtte een club op van 'groene' aandeelhouders van het olie- en gasbedrijf. Hij kreeg het voor elkaar een punt op de agenda van de algemene aandeelhoudersvergadering te krijgen. Het staat vandaag te boek als 'resolutie 19' en luidt: 'Shell wordt een duurzaam energiebedrijf'. Olie en gas oppompen uit bestaande bronnen mag nog, maar investeer de winst volledig in hernieuwbare energie, zoals uit wind, water en zon.

Van Baal richtte ruim een jaar geleden Follow This op, een vereniging van Shell-aandeelhouders die het bedrijf de duurzame kant op willen duwen. Inmiddels zijn 1500 grote en kleine beleggers aangesloten bij Follow This, goed voor ruim 200.000 aandelen ter waarde van ongeveer 4,5 miljoen euro. Al met één aandeel, kosten minder dan 30 euro, kan iemand lid worden. Met de optie Shell-topman Ben van Beurden meteen een persoonlijke mail te sturen.

"We willen daarmee zeggen: jij kunt de wereld veranderen. Daar geloof ik in", vertelt Van Baal geestdriftig bij een kop koffie, in de buurt van zijn kantoor in Amsterdam. "Het zou zo'n impact hebben als Shell een andere weg inslaat. Shell presenteert zich terecht als het innovatiefste olie- en gasbedrijf ter wereld. Al hun intelligentie, creativiteit en kapitaal kunnen ze inzetten voor de overgang naar duurzame energie."

Onderscheiden van concurrenten
Het zou Shell, geplaagd door de langdurig lage olieprijs, afgeschreven kosten voor winning op moeilijke plekken en een tanende beurswaarde, goed doen, denkt Van Baal. "Als Shell als eerste grote fossiele bedrijf van koers verandert, zal de waarde van het merk enorm stijgen. Stel je voor: je tankt bij Shell. Oké, het is benzine, we hebben nog even tijd nodig om daarvan af te komen. Maar dan weet je, ze investeren mijn geld in iets goeds. Het zou Shell onderscheiden van de concurrenten."

Van Baal heeft zelf ook een paar keer het roer omgegooid. De in Delft opgeleide ingenieur werkte aanvankelijk als salesmanager in het bedrijfsleven. "Op een gegeven moment dacht ik: hoe lang doe ik dit nog? Heb ik hier nog plezier in? Toen heb ik ontslag genomen en ben ik journalist geworden. En nu activistisch aandeelhouder. Laatst sprak ik met iemand die bij een bank werkt maar eigenlijk kok wil worden. Doen, zeg ik dan meteen. Ik word er heel blij van als mensen iets anders gaan doen."

Een heel gedoe
Als activistisch aandeelhouder is Van Baal er nu dus in geslaagd de agenda van de jaarlijkse vergadering van aandeelhouders met de directie mede te bepalen. Resolutie 19 komt aan de orde, ingediend door Follow This. "Er zijn achttien hamervoorstellen, zoals herbenoemingen enzo, en één inhoudelijk punt", zegt van Baal trots.

Eenvoudig was het niet. Een groep van minimaal honderd aandeelhouders mag een agendapunt indienen. Die moeten wel gezamenlijk een aandeel van enkele miljoenen euro's vertegenwoordigen, volgens de rekenregels van Shell. Van Baal wist een groep van 127 aandeelhouders samen te stellen die aan de voorwaarden voldoen. "Daaronder vier idealistische ondernemers die elk een fors aandeel in Shell hebben genomen, speciaal voor dit project", vertelt Van Baal, die geen namen noemt.

Vervolgens moesten die aandelenpakketten allemaal op dezelfde dag door de beherende bank worden uitgedraaid. "Dat was nog een heel gedoe. Sommige banken wilden daar eerst niet aan meewerken. Daarna moesten de mensen zelf een handtekening zetten, een 'blauwe', het mag geen kopie zijn." Het hele zaakje moest ook nog persoonlijk afgeleverd worden bij het Shell Centre in Londen, uiterlijk begin februari. "Het was enorm ingewikkeld. Maar we kregen wel alle medewerking van de juristen van Shell om de juiste papierwinkel in te leveren."

De kern van de resolutie die vandaag ter stemming komt in het Circustheater in Scheveningen is dat Shell een duurzaam energiebedrijf moet worden. Follow This vraagt het fossiele bedrijf voortaan de winst uit bestaande olie- en gasvelden in hernieuwbare energie te steken en binnen een jaar de nieuwe strategie bekend te maken.

Aandeelhouders voeren druk op fossiele bedrijven op
Of Follow This vandaag steun krijgt van grote beleggers zoals pensioenfondsen was voorafgaand aan de aandeelhoudersvergadering nog niet bekend. Vooraf doen ze geen mededelingen over hun stemgedrag. Wel zijn grote pensioenbeleggers zoals PGGM en APG bezig hun portefeuille te verduurzamen. De CO2-voetafdruk van hun beleggingen moet omlaag en ze investeren in duurzame energie.

Vorig jaar steunden bijna alle aandeelhouders een resolutie, ingediend door een groep Britse beleggers, die Shell - en ook BP - maant meer openheid te verschaffen over de gevolgen van klimaatverandering voor het bedrijf. Shell adviseerde toen zelf deze oproep te steunen. Zo’n zelfde soort verzoek om transparantie ligt deze week op tafel bij de aandeelhoudersvergaderingen van de twee grootste Amerikaanse oliebedrijven ExxonMobil en Chevron.

Naast toenemende druk van aandeelhouders trekken sommige grote beleggers hun geld terug uit olie, gas en kolen. Deze zogeheten ‘divestment’-beweging groeit de afgelopen jaren snel.

Riskant bedrijf
Volgens de groene aandeelhouders dwingt de huidige realiteit het bedrijf tot die keuze. Het klimaatakkoord van Parijs laat zien dat er een wereldwijde consensus is een einde te maken aan het fossiele tijdperk. Nieuwe technologieën voor duurzame energie ontwikkelen zich razendsnel, worden snel goedkoper en zullen olie en gas uit de markt drukken. Het wordt bovendien steeds duurder om olie en gas uit de bodem naar boven te krijgen.

Al die factoren samen maken Shell een riskant bedrijf. "De winningskosten zijn verdrievoudigd in de afgelopen tien jaar. Het bedrijf zit al op 77 miljard dollar aan potentiële stranded assets, olie- en gasreserves die onder de grond moeten blijven als we de opwarming van de aarde tot twee graden willen beperken, zoals afgesproken is in Parijs. Dat is de helft van de beurswaarde. Voeg daar niet meer risico aan toe door nog meer bronnen aan te boren."

Tijd rekken
Shell ziet dat anders en heeft zijn aandeelhouders het advies gegeven vandaag tegen resolutie 19 te stemmen. Het moet allemaal niet te snel gaan, valt uit de repliek op te maken. De wereld vraagt nu eenmaal om olie en gas, Shell zet in op gas als transitiebrandstof, investeert ook nog in biobrandstoffen en probeert echt de CO2-uitstoot van de eigen activiteiten naar beneden te krijgen. Bovendien, voegt het bedrijf er nederig aan toe, Shell tekent slechts voor 1 procent van het wereldwijde energie-aanbod en 2 procent van de totale hoeveelheid olie en gas.

"De wereld vraagt niet om olie en gas, de wereld vraagt om energie", is Van Baals antwoord. "Gas wordt gebracht als de schoonste fossiele brandstof. Maar je moet geen tijd rekken met gas. Zo schoon is gas niet als je naar het winningsproces kijkt. Het komt smerig uit de grond, wordt smerig getransporteerd en smerig verbrand." Follow This heeft onlangs tegen de gigantische overname, 50 miljard euro, van gasbedrijf BG gestemd. "Het wordt gezien als een gasbedrijf, maar BG is ook een oliebedrijf, vergis je niet. 30 procent van de bewezen reserves van BG bestaat uit olie. Over tien jaar is dat 50 procent."

Langzaam
Van Baal ziet wel dat Shell onder druk van de klimaatdiscussie verandert. Het zoeken naar olie op de Noordpool is gestaakt, het streven van maximaal twee graden opwarming heeft het bedrijf als gegeven aanvaard en het dingt mee naar een belang in een groot windpark. "Maar het gaat langzaam. Al tien jaar wordt Shell gevraagd waarom het niet meer geld in duurzame energie investeert."

Desondanks heeft Van Baal nog vertrouwen in het aanpassingsvermogen van de fossiele gigant. Hij overweegt nog niet, zoals andere beleggers hebben gedaan, het geld juist terug te trekken uit het bedrijf. "Dat hangt voor activistische aandeelhouders altijd boven de markt. Zo ver zijn we nog niet. Het zou zonde zijn als het bedrijf kapot gaat en al die miljarden verloren gaan. Shell zet best goede stappen, maar moet het ultieme besluit nog nemen. Misschien is er eerst een crisis voor nodig. Het is moeilijk voor zo'n bedrijf, een soort maanmissie. Alleen de maan, daar hoef je niet per se heen. Hier is geen alternatief, Shell moet de duurzame koers volgen. Ze hebben de deskundigheid, het geld. Alleen de wil nog niet."

Shell erkent de grens van maximaal twee graden opwarming
De opwarming van de aarde beperken tot twee graden? Dat lukt de wereld niet, kijk maar naar wat regeringen van landen feitelijk doen: te weinig om die limiet te halen. Dat was tot voor kort het uitgangspunt van Shell. Sinds de klimaatconferentie in Parijs, in december gehouden, slaat het fossiele bedrijf een andere toon aan. Op die klimaattop hebben rond de 190 landen bezworen dat de planeet maximaal twee graden, maar liever 1,5 graad warmer mag zijn aan het eind van deze eeuw. Uit een eerder deze maand gepubliceerde aanvulling op de eigen scenario’s die Shell in 2013 schreef, blijkt dat dit doel nu wel als een gegeven wordt beschouwd.

Het bedrijf gaat er niet langer van uit dat het een onmogelijke missie is. Het kan, maar alleen als de meest optimistische opties bij elkaar worden opgeteld, stelt Shell.

Wat deze nieuwe zienswijze precies voor gevolgen heeft voor de bedrijfsvoering van de multinational, maakt Shell nog niet duidelijk.