Direct naar artikelinhoud

Voor loongolf is spanning op de arbeidsmarkt nodig

De Nederlandsche Bank (DNB), zagen we vorige week, zette haar pleidooi om de lonen te verhogen kracht bij met een prima analyse van het loonaandeel in de economie. Dat aandeel is lager dan we tot nu toe dachten, stelde DNB, omdat de beloning van zzp'ers wordt overschat als we dat op de traditionele manier meten. Bij een andere meetmethode, die dichter op de werkelijkheid zit dan de traditionele, pakt het loonaandeel in de economie lager uit, het winstaandeel navenant hoger.

Staking in de metaalsector.Beeld anp

Dus? Wat De Nederlandsche Bank betreft en tal van stukjesschrijvers - ook in deze prachtkrant - gaat het verhaal dan verder met een flinke loonsverhoging. Die leidt ertoe dat het loonaandeel de komende jaren stijgt, en brengt Nederland in een moeite door een binnenlandse bestedingsimpuls. Deze extra vraag is niet alleen goed voor de economische groei, maar helpt ook het (inderdaad idioot hoge) handelsoverschot wat kleiner te maken. Eind goed, al goed.

Begrijp me goed: ik ben hier niet tegen. Maar het werkt zo niet, ben ik bang. Lonen laten zich niet zo gemakkelijk omhoog praten, ook niet als vakbonden zich hard zouden maken voor een loongolf.

De gedachte dat lonen zich door pure wils- of overtuigingskracht laten sturen kent in Nederland een lange traditie. Alleen: de richting was tijdenlang andersom. Sinds de crisis begin jaren tachtig was loonmatiging het streven. Vakbonden, overheid, werkgeversorganisaties, én De Nederlandsche Bank pleitten unisono voor gematigde loonontwikkeling. Werk boven inkomen, was het motto. En inderdaad: terwijl vanaf 1970 de brutolonen zes jaar achtereen stegen met meer dan tien procent per jaar - er was ook hoge inflatie - zakt de loonstijging nadien terug tot een dikke twee procent per jaar. Succesvolle interventie dus?

Zo is dat destijds zeker beleefd. Maar een veel nuchterder verklaring is dat de arbeidsmarkt ondanks alle mankementen, hindernissen en vertragingen best aardig werkt op middellange termijn. Schaarste aan werknemers joeg de lonen eerst omhoog; een overschot aan mensen die wilden werken maar geen baan konden vinden duwde de loonstijgingen vervolgens omlaag.

Werkgevers, werknemers, de overheid (en De Nederlandsche Bank dus) veroorzaakten geen loonmatiging, maar gaven hun zegen aan een autonome arbeidsmarktontwikkeling. Ze waren commentator bij de voetbalwedstrijd, geen spelers op het veld. Ze waren slachtoffer van de klassieke denkfout: post hoc ergo propter hoc. Nadat dus doordat.

Tot zover de geschiedenis. Om het loonaandeel te laten toenemen (ten koste van het winstinkomen) zijn loonstijgingen nodig die groter zijn dan de groei van de arbeidsproductiviteit en de inflatie. Dat kan - alleen - als er spanning is op de arbeidsmarkt. Als werkgevers om mensen staan te springen en ze toch niet kunnen vinden. Als ze weer geld gaan uitloven aan werknemers wanneer ze een nieuwe collega aanbrengen. Als er weer met sleutels van leaseauto's gerammeld wordt om in vredesnaam die nieuwe verkoper maar te kunnen binnenhalen.

Lonen stijgen alleen fors als er spanning is op de arbeidsmarkt

Wie nu naar de arbeidsmarkt kijkt, ziet dat allemaal niet. Het is rustig. Er is herstel van de relatief hoge werkloosheid die is ontstaan in de financiële crisis, maar dat herstel lokt ook alweer ontmoedigden, die de hoop op een baan al hadden opgegeven, terug naar de arbeidsmarkt. Er zijn grote faillissementen (V&D bijvoorbeeld), grote reorganisaties (neem Rabobank).

In de studie van DNB zelf is misschien wel de sterkste aanwijzing te vinden dat de arbeidsmarkt nog ruim is. Veel meer dan werknemers voelen zzp'ers het getij op de arbeidsmarkt in aantallen opdrachten en het betaalde tarief. En juist omdat het hun relatief slecht vergaat, is dat arbeidsaandeel in de buit zo laag.

Op een ruime arbeidsmarkt pleiten voor een loongolf - omdat het macro-economisch lekker zou uitkomen - is wel begrijpelijk. Maar het gaat niet gebeuren.

Frank Kalshoven is directeur van De Argumentenfabriek.

Reageren? frank@argumentenfabriek.nl

Op een ruime arbeidsmarkt pleiten voor een loongolf is wel begrijpelijk. Maar het gaat niet gebeuren