Moeder van vermoorde Younes (4): "De echte daders lopen nog vrij rond"

Ze heeft nog een paar foto's van toen, 16 jaar geleden.

Mohamed Jratlou was bijna dubbel zo oud als zij toen hij haar moeder om haar hand vroeg. Zij woonde met haar broers en haar zussen in de cité Djemaâ, een buitenwijk van Casablanca. De broer van de toen 60-jarige Mohamed was op het idee gekomen. Was zij geen goede partij?

"Ik heb Mohamed in de ogen gekeken en gevraagd of hij dronk, of hij rookte. Of hij écht een familie wou stichten. Hij zei nee, nee en ja. Hij was op zoek naar een vrouw die niet zou werken en zich helemaal zou wijden aan de kinderen. Ik was 32. Ik besefte goed dat ik hem zou moeten volgen naar België."

In de buitengevel van het werkmanshuisje in Komen-Waasten is een steen verwerkt die 'bouwjaar 1995' vermeldt, alsof dat iets bijzonders is. Na twee mislukte huwelijken en een bestaan als trambestuurder en cafébaas was Jratlou vanuit Brussel hier komen wonen. Hij heeft het huisje, bijna pal op de Belgisch-Franse grens, verbouwd met Brico-materiaal uit de solden. De woonkamer heeft eerder de afmetingen van een washok.

Tegen de muur staat de witte mountainbike van Wasir, de oudere broer van Younes. "Hij heeft die nacht alles gezien", zegt Naïma Zraidi. "Hij weet beter dan wie ook dat zijn papa onschuldig in de gevangenis zit en de echte daders vrij rondlopen."

Het mysterie rond Younes beheerste maandenlang het nieuws. Het net 4 jaar geworden joch werd in de ochtend van maandag 26 oktober 2009 als spoorloos opgegeven. Te midden van een huiselijk dispuut was de kleuter met zijn pamper de nacht ingewandeld.

Stenen kat

Twee weken lang mobiliseerden justitie, politie en Child Focus speurhonden en helikopters. Op 10 november werd het lichaampje opgevist uit de Leie, zo'n 12 kilometer verwijderd van het huis. Een jaar later werden Mohamed en Naïma gearresteerd. Zij werd na enkele dagen vrijgelaten, Mohamed werd in juni 2012 door het assisenhof in Bergen veroordeeld tot 9 jaar opsluiting voor doodslag op zijn zoon.

De man bleef zijn onschuld uitschreeuwen. Naïma was een stille figurante. Ze communiceerde met politie en justitie via een Tunesische tolk. Vorige week raakte bekend dat het parket in Doornik in alle stilte een nieuw onderzoek is gestart.

"Tot de dag van het drama kwam ik nooit buiten", zegt Naïma, in verrassend deugdelijk Frans. "Een of twee keer per week snel even naar de Aldi, meer niet. Heel af en toe eens naar onze huisdokter, Caroline Woestyn in Ploegsteert. De kinderen werden naar school gebracht en teruggehaald met de schoolbus, die voor de deur stopte. In huis spraken wij Arabisch."

Ze gaat nog altijd een keer per week naar de Franse les. Het besluit om dat te doen welde op tijdens een ondervraging, eind 2010. De onderzoeksrechter vroeg haar hoe dat was, te worden geslagen met een ketting.

"Ik begreep er niks van. Mohamed heeft mij nooit geslagen met een ketting. Pas later kwam ik erachter dat de tolk het woord kat, chat, foutief had omgezet in chaine. Om u een idee te geven."

Ze is geslagen met een kat?

"Een stenen beeldje dat hier op de vensterbank stond."

Naïma is altijd op de plaats delict blijven wonen. Ze leeft van het OCMW en heeft geen keuze. Ze benoemt Mohamed consequent als haar ex, ook al voelt dat als moslima onwennig. "Ik ben nu aan het scheiden van hem. Ik ga hem wel nog bezoeken in de gevangenis. Hij is en blijft de vader."

Het gevecht

Zo intens als zij zich in deze uithoek van de wereld afsloot, zo anders was Mohamed. In de groezelige grenscafés in Armentières, hier enkele tientallen meters verwijderd, was hij actief in de voetbalclub en de fanfare. Een van de in de cité Djemaâ gedane beloften gold steeds minder.

"Ik ontdekte bierflesjes die hij had verstopt in zijn werkkot. De nacht voor de verdwijning had hij zwaar gedronken, was hij zelfs niet thuis gekomen. Hij was op de sofa van een kennis geëindigd. Ik kon het niet meer aan, heb hem dat die zondagavond gezegd: 'Ik ga weg bij je en neem de kinderen mee.' Hij reageerde heel agressief. Hij greep me bij m'n haren vast, sleurde me over de grond, sloeg me met dat beeldje op mijn hoofd, riep dat ik hem moest respecteren. Hij had me nooit eerder geslagen, echt niet.

"Ik heb eerst van binnenuit het raam naar de straat kapot geslagen. Hij greep me weer vast, sloeg nog harder. Ik rukte me los en ben via de voordeur de straat opgerend. Hij is achter me aan gekomen, maar ik heb me kunnen verstoppen achter een auto aan het benzinestation, hier een straat verder. Ik zag hem, hoorde hem brullen. Zijn enige doel, op dat moment, was mij terug binnen krijgen. Hij wou niet dat de buren iets merkten.

"Ik heb op straat auto's gewenkt. Geen enkele stopte. Ik bloedde aan m'n hoofd, was blootsvoets, droeg enkel een pyjama. Ik was bang, ik dacht echt dat hij me zou doden. Waar moest ik naartoe? Ik kende maar één plek. De dokter in Ploegsteert."

Younes is verdwenen

Het is een traject van 2,5 kilometer. Beelden van een bewakingscamera van een benzinestation laten zien dat ze daar om 00.50 uur passeert. Eens Mohamed Jratlou in zijn roes beseft dat hij haar niet zo meteen zal vinden, keert hij terug naar het huis en start zijn Peugeot 806.

"Hij is daarmee verschillende keren voorbij me gereden", zegt Naïma. "Ik verstopte mij in struiken en achter auto's. Op een gegeven moment is hij terug naar huis gegaan, omdat hij besefte dat hij de deur had laten openstaan en de kinderen daar alleen zaten. Alleen Wasir was er nog. Wasir is mee ingestapt. Ze gingen nu zoeken naar Younes."

Ergens rond 3 uur 's ochtends belt Naïma aan bij haar dokter in Ploegsteert. Die slaapt door de bel heen. Ze gaat ineengedoken voor de deur zitten. Hoort opnieuw het geluid van de Peugeot.

"Ik kon geen kant meer op. Buiten de Aldi en de dokter was ik nooit ergens geweest. Ten einde raad ben ik tegen mijn ex beginnen roepen: 'Als je mij wilt doden, dood mij dan!' Waarop hij: 'Nee nee, er is iets ergs, Younes is verdwenen.' We zijn toen samen gaan zoeken. We zijn naar de politiebureaus gegaan in Komen en in Ploegsteert, maar die waren gesloten."

Tijdens het gevecht, eerder op de avond, heeft Mohamed in zijn furie als enige bezitter van een gsm de sim-kaart verwijderd en in stukjes geknipt. Het duurt tot 6 uur 's ochtends voor aangifte kan worden gedaan van de verdwijning.

Vezelsporen

Het assisenproces liet veel waarnemers achter met twijfels. Strafpleiter Xavier Magnée sleepte voor Jratlou een al bij al lichte straf uit de brand. Hij liet de mogelijkheid open dat de vader, zonder zich dat te herinneren, zijn zoontje 'misschien' een fatale klap had toegediend en uit schaamte nooit wou of zou toegeven dat hij het lichaam in de Leie had gegooid. Speurders ontdekten twee gaten van 50 minuten in zijn tijdsgebruik, die nacht. In de Peugeot werden vezels van een blauwe deken aangetroffen die matchten met vezels op het lichaam van Younes.

Maar het autopsierapport van wetsdokters Beauthier en Stephany is vrij categoriek. Younes is geslagen ter hoogte van zijn neusje, de doodsoorzaak is meer dan waarschijnlijk wurging.

Gerechtsverslaggever Stéphane Detaille schreef na het verdict in Le Soir: "Er is iets intellectueel onafgewerkts aan dit verdict. Het is een scenario geworden dat door niets in het dossier wordt ondersteund. Het verdict lijkt de uitdrukking te zijn van onzekerheid."

Het is pas nu, sinds de taallessen, dat Naïma er helderder in zegt te zien.

"Younes sliep elke nacht in die deken. We hebben de deken op zaterdag nog gebruikt om twee nieuwe bedden en kasten voor de slaapkamer van Younes en Wasir in de auto te laden. Nogal logisch dat er blauwe vezels in de auto werden gevonden. Voor mij zitten er helemaal geen gaten in het tijdsgebruik van mijn ex. Ik zag de Peugeot verschillende keren voorbijrijden. Hij was mij aan het zoeken. Dat men niet wil afgaan op mijn woord, oké, wij zijn maar pauvres Marocains, maar voor mezelf weet ik dat het niet zo is gegaan als wat men ervan heeft gemaakt."

Dutroux-scenario

Wasir is nu 15, de enige Noord-Afrikaanse jongen in zijn klasje. Op een klasfoto staat hij helemaal links, met een kleine meter tussen hem en de dichtstbijzijnde klasgenoot. Wasir is verliefd op een meisje in zijn school, maar meer dan dromen komt er vooralsnog niet van en Naïma vreest dat het stigma hem zal blijven voorafgaan.

Hij is de broer van Younes, je weet wel.

Meteen na de verdwijning zag de politie Wasir als kroongetuige. Een op het proces geprojecteerde video-opname toonde een urenlang intimiderend verhoor, daags na de verdwijning, waarbij de speurders het kind zijn vader aan de galg wilden doen praten.

"Wasir blijft er tot vandaag bij dat hij en Younes op hun blote voetjes achter hun vader de straat op zijn gegaan. Het was te koud. Ze zijn naar huis teruggekeerd voor hun pantoffels. En juist toen, zegt Wasir, was er die witte bestelwagen die voor onze deur stopte. En daarachter een man op een zwarte motor. Er stapte een vrouw uit de bestelwagen en die tilde Younes op. Younes heeft de vrouw in haar hand gebeten tot ze bloedde. Younes is gaan lopen, en toen heeft die vrouw hem opnieuw te pakken gekregen. De bestelwagen en de motor zijn weggereden met Younes."

Het klinkt als een aan Marc Dutroux ontleend scenario. Hoe betrouwbaar is het geheugen van een 8-jarig kind na een zo traumatiserende nacht? Op het proces liet het videoverhoor zien dat Wasir in eerste instantie sprak over "een man die ons snoepjes aanbood". Advocate Karim Itani bracht daar tegenin dat het kind een nacht niet had geslapen en totaal in de war was.

Advocate-generaal Ingrid Godart pareerde de these van de kidnapping met de vaststelling dat de autopsie nergens melding maakte van seksueel misbruik. Naïma zucht, hulpeloos: "Waarom gaat men ervan uit dat het per se een pervert geweest zou moeten zijn?"

Aan marginale figuren geen gebrek in het nachtleven van Armentières, net over de grens. Vrouw ziet rond 1 uur 's nachts een kind in een pamper op straat, pakt het mee. Vriendje ziet even later de affiches van Child Focus, besluit de zaak op zijn manier kordaat af te handelen. Het is een scenario als een ander. Een dat ook iets meer lijkt te sporen met de forensische vaststellingen.

"Nu is Wasir niet langer het kind dat hij toen was", zegt Naïma. "Hij blijft bij zijn verhaal."

Voetwonde

Mohamed Jratlou heeft nog drie jaar te zitten en kan bij wijze van spreken morgen vrijkomen. Al wat hij moet doen, is bij de psycho-sociale dienst in de gevangenis van Doornik een bekentenis afleggen, uitleggen dat hij spijt heeft van wat hij (mogelijk niet) heeft gedaan en blijk geven van schuldinzicht.

De Belgische wetgeving rond strafuitvoering gaat nog altijd uit van katholieke principes over de louterende werking van een bekentenis, als eerste stap naar vergiffenis. De meeste veroordeelden - denk aan de broers El Bakraoui - zijn daar goed in: de autoriteiten overtuigen van hun spijt en ze komen vervroegd vrij. Onschuldig veroordeelden kiezen er bewust voor om hun straf tot de laatste dag uit te zitten. Blijven koppig ijveren voor gerechtigheid, en dat is ook wat de vader van Younes lijkt te doen. De man is inmiddels 75.

"Er is die nacht glas gesneuveld", zegt Naïma. "Younes heeft met zijn rechtervoetje in een stuk glas getrapt. Het was een kleine open wonde. Wasir heeft ze verzorgd met een papieren zakdoek, dat heb ik zelf gezien. Toen Younes verdween, lag zijn voet open. En kijk hier, het autopsierapport."

Ze spreidt het voor ons uit.

Pagina 4: "Op de voetzool, ter hoogte van het derde en vierde middenvoetsbeentje, stellen wij een post mortem-wonde vast van 15 millimeter. De wonde is oppervlakkig en geheeld."

Voor Naïma is dit het bewijs.

"Die wonde heeft de tijd gekregen om te helen, wat niet zou zijn gebeurd als Younes onmiddellijk was overleden. Mijn zoon heeft nog enkele dagen geleefd, dat staat voor mij vast. Het autopsierapport zegt ook dat het lichaam niet veel langer dan tien dagen in het water kan hebben gelegen. Tussen zijn verdwijning en de vondst liggen vijftien dagen."

Vrouwenlaarzen

Het nieuwe onderzoek is een 'informatief onderzoek', wat evengoed alles kan betekenen als niets. Naïma werd op 14 oktober 2015 geconvoceerd voor een urenlang verhoor bij de federale politie in Doornik. Volgens het lokale parket leverde dat geen doorslaggevend nieuw element op dat grond kan geven aan een herziening. Er is geen herzieningsprocedure ingeleid bij het Hof van Cassatie, de enige instantie die een assisenverdict ongedaan kan maken. Naïma heeft ook geen advocaat die daarvoor aan de bak wil. Veel perspectief op een omwenteling is er dus niet. Het lijkt er wel sterk op dat de zaak-Younes bij het parket in Doornik enkele mensen nog steeds niet helemaal lekker zit.

Naïma heeft een levendige herinnering aan haar eerste verhoren, bijna zeven jaar geleden. Met die Tunesische tolk. "Ze vroegen me naar mijn laarzen. Ik heb geen laarzen. Nooit gehad. Het labo heeft die ochtend op onze stoep verse voetafdrukken aangetroffen van vrouwenlaarzen. Er waren ook enkele druppels bloed waarvan men eerst dacht dat die van mij waren. Volgens het labo waren ze van een vrouw, maar het was niet mijn bloed. Voor mij was dit het bloed van de ontvoerster. Ze hebben DNA van de daderes en ze doen er niks mee."

Ze vouwt het autopsieverslag weer dicht, staart door het raam.

"Men zegt: laat het achter je, neem een nieuwe start. Dat gaat niet, dat begrijpt u toch? Een kind dat je verliest, dat blijft aan je vreten. Je wilt het weten. Je wilt het gewoon weten, wie dit heeft gedaan."