Dit is een artikel uit het NRC-archief De artikelen in het archief zijn met behulp van geautomatiseerde technieken voorzien van metadata die de inhoud beschrijven. De resultaten van deze technieken zijn niet altijd correct, we werken aan verbetering. Meer informatie.

Cultuur

Dit zijn volgens kenners de beste schilderijen van Jeroen Bosch

Charles de Mooij, directeur Het Noordbrabants Museum, zegt ‘een zwak’ te hebben voor ‘Johannes op Patmos’, tevens het favoriete schilderij van Jos Koldeweij, kunsthistoricus en lid van het Bosch Research and Conservation Project (BRCP).

Jos Koldeweij, kunsthistoricus en lid van het BRCP

Johannes op Patmos vind ik zowel intrigerend als mooi. Het is een heel verstild werk, niet de chaos die je op andere werken van Bosch vindt. Hij geeft in één beeld zowel de schrijvende Johannes weer als wat deze als visioen heeft.”
1patmos

Matthijs Ilsink, kunsthistoricus en lid van het BRCP

„Ik heb veel ontzag voor De Tuin der Lusten. Ik heb ook de röntgenbeelden bestudeerd, en dan zie je hoe Bosch heeft geknutseld aan de voorstelling, om uiteindelijk te komen tot een ‘visuele machine’ die verleidt en (voor wie wil) beleert.”
2tuinderlusten

Ron Spronk, technisch kunsthistoricus BRCP

De achterkant van de Johannes op Patmos in Berlijn, met de Passie van Christus. De in grijstonen uitgevoerde scènes zijn opgezet in de vorm van een oog. In de lichtste, centrale cirkel, de pupil dus, zien we de pelikaan die haar kuikens voert met haar eigen bloed, een symbool voor Christus. In de ‘iris’ is de passiecyclus afgebeeld, en in de duistere ruimte om het oog zweven allerlei monsterlijke figuren. Het is Bosch op zijn best: vol expressie en bravoure.
3achterkantpatmos

Rik Klein Gotink, fotograaf BRCP

De Aanbidding door de Wijzen, een vroeg werk uit het Metropolitan Museum. Tussen alle vermaningen van Jheronimus, vinden we een werk van geloof, hoop en liefde. De geboorte van Jezus, en de aanbidding van deze mannen uit een heel andere cultuur. Hier geen monsters, maar een open en weids landschap. Toch zijn ook hier wereldse zaken te zien: legers die elkaar opzoeken, verleidingen, een galg in de verte. Maar de liefde is het belangrijkst.
4aanbidding

Charles de Mooij, directeur Noordbrabants Museum

„Ik heb een zwak voor Johannes op Patmos. De kleuren zijn prachtig en er zit veel diepte in. Het hing in de kapel van de broederschap waar Bosch lid van was. Dat leiden we af uit de voorstelling en de maten, die overeenkomen met bewaard gebleven gebeeldhouwde luiken van het broederschapsretabel.”
1patmos

Luuk Hoogstede, kunsthistoricus en onderzoeksrestaurator BRCP

Mijn favoriete werk is eigenlijk maar deels van de meester zelf. De ondertekening van de Landlopertriptiek is door een ateliermedewerker uitgevoerd, terwijl de vlotte schildertechniek met vaak nat-in-nat en dunne verfapplicatie onmiskenbaar van de hand van Jheronimus is. Naast de knappe penseelvoering en detaillering is ook een heel scala aan veranderingen te ontdekken, wat me als schilderijenrestaurator fascineert. Pas bij de restauratie van Het narrenschip in 2015 werden grove overschilderingen verwijderd waardoor Bosch’s compositie tevoorschijn kwam.
6landloper