NAVO steunt Europa bij indammen van vluchtelingenstroom
De NAVO gaat Europa steunen bij het indammen van de vluchtelingenstroom. Onmiddellijk na dit besluit dirigeerde de hoogste commandant van het bondgenootschap marineschepen naar de Egëische zee. Zij gaan Griekenland en Turkije helpen mensensmokkelaars aan te pakken. Op het NAVO-hoofdkwartier glommen de aanwezige ministers van Defensie van daadkracht.
'Ik denk dat er eindelijk een effectieve benadering is', zei de Nederlandse minister Jeanine Hennis. Ze verwees naar alle discussies de voorbije maanden over wat allemaal niet kan en mag bij de bescherming van de Europese buitengrenzen. 'Ik heb nu het idee dat we eindelijk over die schaduw heen springen. Misschien was daarvoor de NAVO echt even nodig.'
De Standing NATO Maritime Group Two ligt met vijf schepen bij Cyprus in de oostelijke Middellandse Zee. Zij kregen donderdag het bevel meteen naar het noorden te koersen, naar de Grieks-Turkse wateren. Mogelijk volgt een uitbreiding tot tien schepen. Nederland zal meedoen. Hennis: 'Wij gaan leveren'. Op korte termijn wordt een schip vrijgemaakt.
Opvallend is de snelle besluitvorming. Maandag kwamen Duitsland en Turkije met het verrassende plan. Dinsdag of woensdag sloot Griekenland zich erbij aan. Donderdag nam de NAVO het over. Het gevoel van urgentie is groot. Europa kan, verzuchten de hoofdsteden, niet nog een jaar aan waarin zich net als in 2015 ruim een miljoen vluchtelingen aan zijn grenzen melden.
Draagvlak
'Europa kan dit nauwelijks meer goed organiseren, omdat iedereen in paniek is en met een gebrek aan draagvlak wordt geconfronteerd', zei Hennis over de vluchtelingencrisis. 'Het is hels wat er op Europa afkomt.' Daarom en omdat 'je niet wil dat er mensen verdrinken' moet het verdienmodel van de smokkelaars gebroken worden, aldus de minister.
De NAVO-schepen zullen verkenningen doen en informatie verzamelen over criminele smokkelnetwerken en -routes. Deze inlichtingen worden doorgegeven aan de Griekse en Turkse kustwacht en aan Frontex, het EU-agentschap verantwoordelijk voor de Europese buitengrenzen. Met de informatie kunnen zij de illegale immigratie aanpakken.
Vluchtelingenstroom uit Turkije daalt van 'duizenden naar honderden per dag'
De stroom vluchtelingen van Turkije naar Griekenland is in de voorbije dagen afgenomen van 'duizenden naar honderden per dag'. Dat stelde premier Rutte woensdag, staand in het Casthuis naast zijn Turkse ambtgenoot Davutoglu. Hij zei dat het te danken is aan Turkse inspanningen aan de kust, die 'grote effecten' sorteren. Of de cijfers uit Turkse of een andere bron kwamen, liet Rutte in het midden.
De NAVO zal uitsluitend haar militair-technische ogen en oren inzetten. Zij gaat zelf geen muur op zee optrekken. 'Wij gaan geen vluchtelingenboten tegenhouden of terugsturen', benadrukte NAVO-chef Jens Stoltenberg. Ook zal het bondgenootschap niet direct optreden tegen smokkelaars.
De grens tussen civiel en militair wordt overgestoken in de aanpak van het vluchtelingenprobleem, maar men wil de indruk te vermijden dat de gedeeltelijke militarisering betekent dat de vluchtelingen worden gezien als een dreiging. Stoltenberg zei dat de alliantie de EU slechts wil helpen een 'menselijke tragedie te managen'.
Verdrinken
Toch is duidelijk dat het onder controle brengen van de vluchtelingenstroom de hoofddoelstelling is van de NAVO-operatie. Als de geallieerde schepen vluchtelingen in het vizier krijgen, geven ze dat door aan de Turken, Grieken of Frontex. Die komen dan in actie. Mensen die dreigen te verdrinken neemt de NAVO-marine tijdelijk aan boord om ze snel over te dragen.
Volgens Hennis en haar Duitse collega Ursula von der Leyen hebben de Turken toegezegd dat zij alle onderschepte vluchtelingen terugbrengen naar Turkije. Hennis: 'De Turken hebben al aangegeven dat als er mensen worden aangetroffen en opgepikt, ze teruggaan naar Turkije. Mensen die opgepikt worden moeten terug naar waar ze vandaan komen. Want anders ben je zelf weer een veerdienst aan het organiseren. Dat zet geen zoden aan de dijk.'
De minister doelde hiermee op Frontex, dat vaak opereerde als veerdienst die in de Middellandse Zee opgepikte vluchtelingen naar Italië of Griekenland bracht. Haar Britse collega Michael Fallon zat op dezelfde lijn met de opmerking dat vluchtelingen en migranten naar Turkije zullen worden teruggestuurd, zelfs als ze opgepikt worden in Griekse wateren. 'Zij zullen niet naar Griekenland worden overgebracht en dat is een essentieel verschil.'
De NAVO mag dan zelf geen muur optrekken, maar met haar nieuwe rol in de vluchtelingencrisis lijkt een stap gezet in de geest van het plan van PvdA-leider Samsom om vluchtelingen 'per kerende veerboot' terug te sturen naar Turkije.