Meer kleur in muziek, graag

Een man en vrouw, van middelbare leeftijd, kijken vol afgrijzen naar boven, alsof ze naar een bloederige scène in een horrorfilm kijken. Lieke de Boer laat de foto op haar iPhone zien, in januari genomen vanaf het podium in de Groningse Oosterpoort, toen net bekend was geworden dat New Wave de Popprijs had gewonnen en het hiphopcollectief het podium opstormde om te beginnen aan hun verrassingsoptreden. Wie zijn dít nou weer? Het bleef stil in de zaal, die vervolgens langzaam leegstroomde.

Op Twitter regende het verbazing, afgrijzen en ophef, nadat New Wave zo onverwacht de Popprijs won. De jury werd online gefileerd, er verschenen boze blogs, muziekliefhebbers belden woedend naar de radio om te vragen waar het heen moest met de wereld, nu die zelfbenoemde straatschoffies, Ronnie Flex, Lil Kleine en de rest, er met de belangrijkste muziekprijs van Nederland vandoor waren gegaan.

De ophef rondom die Popprijs geeft twee dingen aan, vindt Lieke de Boer. Eén: dat hiphop gevestigd genoeg is om die belangrijkste muziekprijs te winnen. Twee: dat het Nederlandse muzieklandschap nog angstvallig wit gekleurd is. En daar wil De Boer wat aan doen.

Missie
De Eindhovense begon anderhalf jaar terug met Statement Agency, het boekings/productiekantoor achter onder anderen New Wave, rapper Fresku, en samen met TopNotch het Surinaamse muziekproject Sranan Gowtu. Ze is vol bezieling over haar missie om meer kleur te brengen in het Nederlandse muzieklandschap. "Want de muziek in Nederland is op dit moment geen goede afspiegeling van de samenleving. Dat bijstellen zal iets positiefs opleveren, vooral nu het land zo verdeeld is."

Expliciet over racisme is De Boer niet - behalve als ze terloops de racistische doodsverwensingen noemt die ze in de inbox krijgt.

"Ik wil het stigma van fietsjattende testosteronbommen onderuithalen door er zoveel mogelijk mooie, gekleurde dingen tegenover te stellen. Door te laten zien hoe leuk Antilliaanse feesten zijn, hoe rijk Surinaamse muziek is, hoe spannend hiphop kan zijn." Ze betoogt dat wanneer het Nederlandse culturele leven een betere afspiegeling vormt van de maatschappij, dat vanzelf tot minder racisme zal leiden. Haar missie wordt breed gedragen: ze noemt platenlabel TopNotch en managementkantoor SPEC (oa. Ali B.) met wie ze die 'vuist van positivisme' maakt.

Ze realiseert zich dat het belerende toontje eruit moet. "Als je tegen iemand zegt: je bent racist, dan gaat hij meteen op zijn achterste benen staan. Je wilt niet die persoon zijn die continu aan het zeuren is. Je kunt beter inspelen op empathie. Door uit te leggen dat je overgrootoma heeft geleden onder de slavernij, begrijpen mensen die emoties beter."

Institutioneel racisme
De discussie over institutioneel racisme op de radio werd een half jaar terug aanzwengeld door de Eindhovense rapper Fresku, met zijn pamfletnummer 'Zo doe je dat'. Zwarte muziek, met name hiphop, krijgt in de media, en vooral op de radio, niet de plek die het verdient.

Sinds dat nummer is er een kentering gaande. Toenmalig 3FM-zendermanager Wilbert Mutsaers schreef destijds een stuk op muziekplatform 3voor12 waarin hij de rapper 'meer dan een beetje' gelijk gaf over het blanke bolwerk Hilversum. Mutsaers' (tijdelijke) opvolger Basyl de Groot zegt dat 3FM de handschoen oppakt, de zender maakte gisteren bekend voor het eerst een podium op hun 3FM-awards in te ruimen voor hiphop. Zelf prees Fresku afgelopen januari Noorderslag vanaf het podium vanwege 'de meest gekleurde editie sinds jaren'. In die kentering ziet De Boer haar gelijk.

Maar terug naar de Popprijs: het onbegrip over New Wave hoeft toch niet direct racisme te zijn? Dat kunnen toch gewoon teleurgestelde fans zijn die liever Kensington hadden zien winnen?

Dat kan zo zijn, zegt De Boer. "Maar alsnog zet de NOS daar in Groningen een presentatrice neer die aan Ronnie Flex vraagt of hij wel eens had gehoord van de Popprijs. Ik had zoiets: ken jij New Wave wel? Heb jij enig idee wat voor belangrijk statement die maken binnen de muziekindustrie, hoeveel fans die wel niet hebben? Ze zouden eens kunnen beginnen met het sturen van presentatoren met kennis van zaken."

Roomblanke festivals
En is er met hiphopfestivals als Woo Hah! of Encore en NPO-radiozender FunX geen plek voor zwarte muziek? "Een apart hoekje. Het mengt niet. Zo is het echte leven ook niet. Daarbij: het wordt op die manier weggehouden van de mainstream. De radiozenders zeggen allemaal: 'Ja, maar het is niet wat onze luisteraars willen'. Het is toch kip of ei? Dat het geen plek krijgt, komt níet doordat het er niet is."

Wat betreft de grote popfestivals: iedereen die zijn tentje weleens opzet op de zomerfestivals moet erkennen dat het een roomblank gebeuren is. Ook al stonden vorige zomer hiphopgrootheden als Kendrick Lamar op Lowlands en A$AP Rocky op Best Kept Secret.

"En dat doen we heel graag", reageert Niels Aalberts, scheidend marketingmanager van popfestival Best Kept Secret en vanaf 1 maart eindredacteur van 3voor12. "Je voelt voor aanvang van dergelijke shows het terrein zinderen. Maar de realiteit is dat we er weinig kaarten op verkopen. Hardcore hiphopliefhebbers zijn eerder teleurgesteld omdat die rappers meestal geen clubshows doen als ze naar festivals komen. Gechargeerd: hiphopliefhebbers willen liever hun witte gympen niet vies maken op een stoffig festivalterrein."

De Boer: "Onzin. Bij Kendrick stond het vooraan vol met hiphopfans die uit hun dak gingen, witte gympen en al."

Het is een lastige, maar valide discussie, vindt Aalberts. "Je ziet dat beide kanten gelijk hebben. Ja, er is te weinig hiphop op de radio. Maar aan de andere kant doet die radio waar het vaak over gaat, 3FM, wel degelijk zijn best. Zij vonden anderhalf jaar terug Typhoon een relevante artiest. Dus gingen ze hem draaien, ook al viel zijn muziek ontzettend slecht bij hun testpanels."

Radiozenders testen hun meest gedraaide muziek elke week, om te weten of hun gedraaide muziek een beetje goed valt bij de luisteraars. Daaruit komt steevast dat het 3FM-publiek niet zit te wachten op hiphopnummers tussen alle rockbandjes en popmeisjes.

Uit het getto
Toch kreeg 3FM gelijk, Typhoon groeide uit tot één van de meeste relevante artiesten van Nederland. Aalberts: "En ze draaien Kendrick Lamar op 3FM, als grootste rapper van het moment, terwijl ze wéten dat het gros van hun luisteraars hem ziet als 'weer zo iemand uit het getto'." Dus zeker onderneemt de NPO het een en ander vanuit die vaak genoemde publieke taak.

Niels Hoogland maakt zich al twintig jaar hard voor meer aandacht voor zwarte muziek. Maar, zegt de adjunct-hoofdredacteur van FunX: "Je ziet gewoon dat het niet altijd goed mixt. Ik heb bij 538 gezeten, ik heb bij Sky Radio Group gewerkt, en ook van 3FM weet ik dat hun publiek er gewoon niet op zit te wachten. Het is te makkelijk om te roepen dat 3FM maar iedereen moet bedienen, alleen omdat ze zo'n groot bereik hebben." Hoogland gelooft dat het aanbod het publiek volgt, en noemt de Popprijs juist als voorbeeld dat hiphop zijn eigen weg wel vindt.

Dat zijn zender een apart hoekje zou zijn vindt hij niet erg. "Want een blokje hiphop hier, een metaluurtje daar, dat is een achterhaald idee van radiomaken. Er zitten nou eenmaal grenzen aan een zenderformat."

Maar dat wil niet zeggen dat er niet zoiets als white privilege bestaat, vindt hij. Diversiteit is voor de publieke omroep - waar FunX onder valt - inmiddels terecht een speerpunt. "FunX wil een radiozender zijn voor de grootstedelijke jeugd, dan moet je ervoor zorgen dat je daar als redactie ook een afspiegeling van bent."

Maar hoe komt het dat als zwarte muziek hartstikke populair is, het grote radiopubliek er niet aan wil? Niels Aalberts vergelijkt het weleens met punk. "Hiphop van nu is bij uitstek de muziek waarmee je afzet tegen de vorige generatie. Het is heel anti-establishment, en fans willen dat niet via de mainstream tot zich nemen. Ik chargeer weer: tieners willen niet naar hiphop op de radio luisteren. Het is muziek om met je mobieltje vanaf YouTube te pompen."