Kogge voorspoedig boven water

Kampen

Woensdagmorgen verzamelde een internationaal persgezelschap zich in de Taveerne aan de Koggewerf in Kampen. Vlak bij de plaats waar de bekende replica van een koggeschip is gebouwd, troffen archeologen enkele jaren geleden de best bewaard gebleven kogge aan die er ooit in Nederland gevonden is. Het schip is nog voor zeventig procent intact.

Gisteren werd een jarenlang proces van archeologisch onderzoek bekroond met het lichten van het schip. Wouter Waldus, de boomlange archeoloog, was de avond tevoren voor het laatst bij de kogge. ‘Ik ben met een gerust hart vertrokken. We hebben alles klaar wat er maar klaar moet zijn.’

Karel Flierman is archeoloog in ruste. Hij heeft een leven lang in Flevoland gegraven – en dan word je automatisch specialist in scheepsarcheologie. De Kamper Kogge is met de meest moderne technieken digitaal opgemeten. Er zijn enorm hippe 3D-presentaties van gemaakt. Maar Flierman heeft het schip ook met de hand ‘uitgewerkt’. ‘En met de hand kun je altijd nog weer dingen die een computer niet kan’, stelt hij tevreden vast. Over de koggen die er tot dusver in Nederland gevonden zijn, wil hij niet te veel vertellen. ‘Ik werk aan een promotiestudie over kogge­schepen. Ik hoop dat ik dit jaar nog promoveren kan.’

Aan boord van de kogge zijn bij het sluiten van het archeologisch onderzoek nog wel twee verrassende vondsten gedaan: pelgrimsinsignes. Tot nu toe was de gedachte dat de kogge met opzet in een van de IJsselgeulen was afgezonken, zodat de waterspiegel in de hoofdgeul op peil bleef. Middeleeuws watermanagement dus.

Maar de pelgrimstekens kunnen niet zijn aangespoeld, ze moeten zich aan boord bevonden hebben. En ze verraden een schip waar geleefd werd, een schip dat onderweg was. Klopt de theorie wel? Waldus, altijd al overtuigd geweest van de ‘watermanagementgedachte’ blijft voorlopig bij zijn verklaring.

Half twaalf begint de hijsklus. Alle genodigden en de voltallige pers bevinden zich op salonboot De Veerman van Kampen, en de kapitein houdt het schip bewonderenswaardig stabiel in de sterk stromende rivier. De fotografen duwen en trekken om de beste plekken. Als duidelijk wordt dat het stalen karkas waarin de boot gestabiliseerd wordt écht omhoog komt, ontstaan irritaties.

Maar al snel slaat de stemming om. De achtersteven toont zich het eerst, dan tekent de kogge zich in zijn volle lengte af. Er is echt nog heel veel van bewaard gebleven. Mensen fluiten van bewondering. Op de wal zijn inmiddels een paar honderd toeschouwers samengestroomd.

Een schok gaat door de aanwezigen heen als Waldus zich meldt vanaf het bergingsponton. ‘Het schip houdt het!’ Boven water is de druk die er op het karkas wordt uitgeoefend twee keer zo groot. De vraag was of de berging zou moeten worden stilgelegd om extra verstevigingen en stabilisators aan te brengen. Het is niet nodig. Het gevaarte kan in één moeite door op het ponton worden gezet, dat door een duwschip onder de stalen constructie wordt gevaren. Even na enen is de klus geklaard.

attracties

De vraag is wat Kampen gaat doen met de vondst. Burgemeester Bort Koelewijn heeft in elk geval veiliggesteld dat de kogge na de conservering terugkomt naar de IJsselstad. Maar voorlopig is er nog niet veel meer dan een plan voor een grote glazen vissenkom waarin het ding te bezichtigen zal zijn. Kan dat niet anders? Kampen heeft nu twee attracties met een nationale en zelfs internationale uitstraling: het Ikonenmuseum en de IJsselkogge. Daar moeten toeristen mee te lokken zijn, maar dan moeten beide musea wel worden uitgebouwd tot volwaardige toeristische trekpleisters.

Naar verluidt heeft Kampen een advies gekregen een van de leegkomende kerken in te richten als Hanzemuseum. De vraag zal wel zijn of de raad bereid is om de benodigde investeringen te doen. Burgemeester Koelewijn houdt zijn kruit droog. Hij wijst op alle journalisten, die een voor een de kade op stappen. ‘Dit helpt in ieder geval om het belang van de vondst helder te krijgen.’ <