Direct naar artikelinhoud

Constructieve journalistiek: mag het wat opbouwender?

Constructieve journalistiek: mag het wat opbouwender?

Het kan in de media een stuk positiever, stelt Cathrine Gyldensted. Sinds januari geeft ze studenten in Zwolle les in 'constructieve journalistiek'. En ze is niet de enige die erin gelooft.

De kranten en journaals staan bol van berichten over de vluchtelingen, terreuraanslagen en oorlogen. De wereld heeft zoveel problemen, en is op dit moment zo serieus, dat de journalistiek juist nú het roer om moet gooien. Door meer oplossingsgericht en positiever te worden, meent de Deense journalist Cathrine Gyldensted.

Al een jaar of vijf is Gyldensted het gezicht van de 'constructieve journalistiek'. Sinds januari ook in Nederland: ze geeft les aan de opleiding journalistiek van hogeschool Windesheim in Zwolle. Die opleiding wil zich met aandacht voor oplossingsgerichte journalistiek niet alleen onderscheiden van de concurrenten, bij Windesheim zijn ze er ook van overtuigd dat het naast digitalisering en nieuwe verdienmodellen, onderdeel is van de toekomst van de journalistiek.

Eerst maar even een vooroordeel de wereld uit helpen: constructieve journalistiek is volgens Gyldensted wat anders dan positieve journalistiek. Het laatste heeft een hoog 'een poes uit de boom gered'-gehalte. Je wordt er even blij van, maar verder is het verhaal weinig maatschappelijk relevant. Constructieve journalistiek moet die relevantie wel hebben. Het is ook positief, maar meer gericht op de toekomst: hoe los je een probleem op of wat kan het opleveren?

Inspiratie
Dat Windesheim juist nu zo nadrukkelijk kiest om studenten in die stroming les te geven, past in een trend. De laatste tijd hoor je de roep om positiviteit vaker: filantroop Bill Gates zei toen hij eind vorige maand in Nederland was nog dat er behoefte is aan meer goed nieuws. Omroep KRO-NCRV heeft een platform opgericht voor constructieve journalistiek, waarmee ze met name jongeren hopen te bereiken. En hoofdredacteur Christiaan Ruesink van het AD schreef op 26 januari op de voorpagina van de krant dat ze die dag goed nieuws brachten: "Ter inspiratie. Om ons eraan te herinneren dat er heel veel goed gaat. Beter dan ooit zelfs."

En dan zijn er nog tal van al bestaande platforms die al een tijdje positiever nieuws brengen. De Amerikaanse nieuwssite Huffington Post heeft een goed lopende goed nieuws-pagina. Radiostation Sublime FM zendt al een aantal jaar het 'nieuws van de vooruitgang' uit, dat berichten brengt die de luisteraars moeten inspireren voor de toekomst.

Constructieve journalistiek is ook positief, maar meer gericht op de toekomst: hoe los je een probleem op of wat kan het opleveren
In Nederland ziet Gyldensted vooral het online platform De Correspondent als voorbeeld. De site, die draait op abonnees en niet op advertenties, werd in 2013 opgericht door filosoof en oud-nrc.next hoofdredacteur Rob Wijnberg (foto).

Maar Gyldensted's doel is groter dan een krant met één dag positief nieuws, of één sectie of nieuwsbulletin voor optimistische berichtgeving.

"Ik doel op een verandering van de cultuur op de redacties van kranten en omroepen. Constructieve journalistiek als een nieuwe werkwijze. Dat als je over de vluchtelingenstroom in Europa schrijft, je ze niet enkel als slachtoffers van een oorlog neerzet, maar ook als mensen met bepaalde vaardigheden die ze met zich meebrengen. Of als je over de presidentsverkiezingen in de VS schrijft, dat je als journalist niet enkel bezig bent met dit zei of deed die kandidaat in het verleden, maar je je veel meer richt op wat zijn plannen voor de toekomst betekenen. Daar is het publiek veel meer in geïnteresseerd."

Activisme
Critici van de oplossingsgerichte journalistiek - en die zijn er genoeg - stellen dat je als verslaggever vooral de feiten moet weergeven, gewoon het publiek moet vertellen wat er gebeurt. Die positieve aanpak zou bovendien wel erg neigen naar activisme.

Over het laatste zijn de aanhangers van de oplossingsgerichte media het niet eens. Van Gyldensted mag het best wat activistisch, zolang je het maar transparant doet. Over het weergeven van de werkelijkheid zegt ze dit: "Waar de media nu over berichten, ís niet de werkelijkheid. Dat is het uitzonderlijke, het afwijkende. Dat geeft mensen geen realistisch beeld van de wereld. Natuurlijk, vergeet de feiten niet te melden, schrijf op hoeveel vluchtelingen er naar Europa komen. Maar vertel de lezer vervolgens ook: wat nu?

"Ik heb als journalist scoops gehad. Dat is ook je taak, de waakhond van de macht. Maar schrijf je nadat je iets door je onthullingen hebt afgebroken ook hoe het weer wordt opgebouwd? Bij de constructieve journalistiek is dat een wezenlijk onderdeel."

Waar de media nu over berichten, ís niet de werkelijkheid. Dat is het uitzonderlijke, het afwijkende

Volgens Gyldensted blijkt uit onderzoek dat mensen door positievere berichtgeving meer betrokken raken, ze willen in actie komen. Of ze dat vervolgens ook daadwerkelijk doen, is overigens nog niet onderzocht.

Afrika
Want ook dat is belangrijk: wat vindt het publiek er eigenlijk van? Volgens de Deense journalist heeft de positieve werkwijze die een Zweedse omroep al in 2004 omarmde, goede reacties bij het publiek opgeleverd. "Aanleiding voor de Zweedse journalisten om het roer om te gooien, lag ook bij het publiek. Uit een enquête onder de kijkers bleek dat het beeld over Afrika dertig tot veertig jaar achterliep op de werkelijkheid. Het nieuws besteedde enkel aandacht aan dingen als corruptie en armoede, niet aan de ontwikkelingen op het continent. De Zweedse journalisten beseften toen dat ze fout zaten."

In Nederland ziet Gyldensted vooral het online platform De Correspondent als voorbeeld. De site, die draait op abonnees en niet op advertenties, werd in 2013 opgericht door filosoof en oud-nrc.next hoofdredacteur Rob Wijnberg. "Je ziet dat ze de definitie van nieuws proberen los te laten. Niet dat alle verhalen op De Correspondent constructief zijn. Je hoeft ook niet direct alle journalistieke gewoontes overboord te gooien, maar je kunt wel een werkwijze toevoegen."

De Deense gelooft dat dit jaar wel eens het keerpunt kan betekenen voor de meer oplossingsgerichte journalistiek. "Ik zie initiatieven in Scandinavië, de VS, in Engeland. En dat Windesheim de studenten de werkwijze wil meegeven, zegt ook iets. Hopelijk praten we er over tien jaar niet meer over, omdat het zo vanzelfsprekend is geworden in het dagelijkse werk van journalisten."

Je hoeft ook niet direct alle journalistieke gewoontes overboord te gooien, maar je kunt wel een werkwijze toevoegen