Belasting is hét wapen in strijd tegen ongelijkheid

Onlangs was er discussie over het bezit van de allerrijksten, afgezet tegen het armste deel van de wereldbevolking. Stond het bezit van de 40 procent allerarmsten gelijk aan dat van de 62 allerrijksten? Of moesten dat twee busladingen miljardairs zijn, of toch een paar honderd?

Dat we de groeiende ongelijkheid tolereren, zal door de geschiedenis worden beoordeeld als de grootste fout sinds het communisme. De fabel van het communisme was dat mensen gelijk te schakelen zijn en dat zoiets complex als de economie centraal kan worden aangestuurd. Sinds de val van de Muur domineert een andere misvatting: trickle down economics. Rijkdom zou vanzelf van de rijken doorsijpelen naar de armen, maar de bewijzen stapelen zich op dat dit ook een fabel is. Zo bleek vorige maand uit Brits onderzoek dat grote inkomensongelijkheid helemaal niet inspireert. Het maakt ons allen alleen maar minder gelukkig.

Sociale cohesie
Mensen zijn groepsdieren die zich altijd weer op een of andere manier tot elkaar verhouden. Ze kunnen elkaar inspireren, maar ook frustreren en ontmoedigen. En dat is wat grote ongelijkheid doet. Het vreet onze sociale cohesie aan. Het ontneemt mensen de kans op fatsoenlijk werk voor een fatsoenlijk loon. Het ontneemt mensen hun gevoel van eigenwaarde.

In arme landen geldt dat nog sterker. Want de kloof tussen arm en rijk is daar groter. Ongelijkheid is er de moeder aller crises. Of het nu gaat om conflicten, klimaatproblemen, economische stagnatie of migratie, ongelijkheid is altijd een oorzaak.

Wat kunnen we doen? Het sterkste wapen tegen ongelijkheid zijn belastingen. Overheden moeten hun beloften nakomen om belastingontduiking en -ontwijking te bestrijden. Nederland heeft het initiatief genomen tot heronderhandeling van belastingverdragen met 23 landen. We hebben anti-misbruikbepalingen voorgesteld, waardoor Nederland niet meer aantrekkelijk is voor bedrijven die belasting willen ontwijken.

Na twaalven
En er moet meer en eerlijker belasting worden geheven in arme landen. Want juist daar dragen armen vaak een groter deel van hun inkomen af dan rijken. Het is nu eenmaal makkelijk belasting heffen op consumptiegoederen. Progressieve stelsels zijn er nodig, met belasting op inkomen en vermogen. Maar dat is complex, dus daar hebben ze hulp bij nodig.

Moreel gezien is het al ver na twaalven, maar ook vanuit economisch perspectief is het de hoogste tijd. Investeringen in belastingen en in de allerarmsten zijn zeer rendabel, zo blijkt uit alle cijfers.

En denk aan dat Britse onderzoek: hogere belastingen dragen bij aan meer geluk! Nederland heeft een gemiddelde belastingdruk van achterin de 30 procent, Scandinavische landen zitten ver in de 40. Ik wens dat elk land toe! Een goed belastingsysteem is een voorwaarde voor een goed functionerende samenleving. Mits dat belastinggeld verstandig wordt besteed, natuurlijk.

We staan op een keerpunt. Tegen die twee bussen met miljardairs die ik in het begin noemde, zeg ik: de theorieën over geld dat van rijk naar arm sijpelt, zijn morsdood. Tegen de elites in arme landen zeg ik: op enig moment kunnen de muren rond uw gated communities niet verder worden opgetrokken. Het is tijd om te gaan betalen. Eerlijke belastingen, meer vraagt de wereld niet.

Dit is een samenvatting van een toespraak die Ploumen vandaag houdt in Londen.

Lilianne Ploumen: minister voor buitenlandse handel en ontwikkelingssamenwerking