Is de visboer op zijn blauwe ogen te vertrouwen?
Spakenburg
‘Volgens mij is al onze vis duurzaam en ge-cer-ti-fi-ceerd’, zegt Arjen van Wijk uit Spakenburg. Toch is in de ultramoderne, mobiele viswinkel die hij samen met zijn vrouw Maria exploiteert geen keurmerk te zien. ‘Nou’, zegt Van Wijk, ‘keurmerken zetten ze alleen op consumentenverpakkingen voor de supermarkt. Wij kopen onze vis vers of in groothandelsverpakkingen, daar hoeft het niet op te staan.’
Het tegendeel is waar: een keurmerk moet er altijd op staan. Van Wijk checkt zijn meegebrachte vis. Kratjes met verse schol, kabeljauwfilet, makreel en Noorse garnalen: geen keurmerk. Grootverpakking gerookte Schotse zalm: ook niet. Pangasiusfilet uit Vietnam: niks. En dan eindelijk ligt er over het krat met spekbokking, gerookte haring, een vel papier met daarop overduidelijk het MSC-logo, met het blauwe visje. ‘Krijg nou wat’, zegt Van Wijk en hij krabt zich achter het oor.
Het is tekenend. Wild gevangen vis met het MSC-keurmerk en gekweekte vis met het ASC-keurmerk maken in de supermarkten ruim 50 procent van het assortiment uit, met Albert Heijn, Lidl en Aldi als koplopers. Maar de gemiddelde viswinkel verkoopt nauwelijks gecertificeerde vis.
De tweejaarlijkse visbeurs in Spakenburg, waar iedereen is die ook maar iets met vis te maken heeft, is de uitgelezen plek voor een rondgang. Volgens een aantal visverkopers, zoals Corné de Jong uit Houten, vragen klanten eenvoudigweg niet om gecertificeerde vis. ‘Ze zijn ook niet bereid er meer voor te betalen’, zegt hij.
Ook de kwaliteit van vis met een keurmerk vindt men niet goed genoeg: ‘Verse vis is er nauwelijks, het is bijna allemaal diepvries’, stellen vishandel Volendam Schilder en Kek Wijngaarden van Vis-à-Vis in Utrecht. Wijngaarden: ‘Gecertificeerde vis is te veel gedoe voor een klein bedrijf. Ik verkoop vooral kwaliteitsvis uit kleinschalige, verantwoorde visserijen.’
‘MSC, ASC, ik geloof er niet in’, briest Jan-Willem Kuit junior van Roots Fish Smoking, terwijl hij in sneltreinvaart een gerookte zalm fileert. ‘De enige die je kan garanderen dat de vis die je koopt met verstand is gevangen, is degene die je de vis verkoopt. Daar hebben we geen keurmerk voor nodig.’
rompslomp
Dirk-Peter Koelewijn, telg uit een eerbiedwaardig visgeslacht, is inkoopmanager bij groothandel Fish Partners uit Spakenburg, die verse vis levert aan zowel supermarkten als viswinkels. Zijn bedrijf is MSC-gecertificeerd, wat inhoudt dat ze MSC- en ASC-vis mogen in- en verkopen. ‘De meeste van onze gecertificeerde vis gaat naar de supermarkt’, bevestigt hij. ‘Bij de winkeliers leeft gecertificeerde vis niet zo: ze vragen er niet naar of vinden het te duur. Het is voor hen ook lastig omdat er relatief weinig verschillende soorten verse MSC-vis beschikbaar zijn. De hardlopers zoals haring, schelvis- en heekfilet voor lekkerbekjes zijn weliswaar bijna allemaal gecertificeerd, maar als je iets anders wilt, is dat soms moeilijk. En voor ons loont het niet om voor een kleine viswinkel een paar MSC-vissen apart te bestellen.’
Volgens Koelewijn is gecertificeerde vis nauwelijks duurder. ‘Maar als je MSC- of ASC-vis koopt en verkoopt, moet je een deel van je omzet afdragen aan MSC.
Bovendien geeft het extra rompslomp, zoals een gescheiden boekhouding. Als winkeliers MSC-schol verkopen als ‘gewone’ schol, hoeven ze niks af te dragen en niets extra’s te doen. Dus als wij MSC-vis binnenkrijgen, verkopen we het meestal ook niet als MSC. Eigenaren van viswinkels en -kramen hebben daar geen geld voor over.’
Victor Simoncelli van MSC reageert: ‘Met die verkrijgbaarheid valt het erg mee. Populaire vissen zoals MSC-gecertificeerde haring, schol, kabeljauw, wilde zalm, tonijn, mosselen en garnalen, en ASC-vis als pangasius, tilapia en kweekzalm zijn prima te krijgen en heus niet allemaal diepvries, wat winkeliers ook beweren.’
De meeste gecertificeerde vis gaat inderdaad keurmerkloos of ‘illegaal’ over de toonbank, soms zonder dat de verkoper in de winkel het beseft, bevestigt Simoncelli.
‘Officieel mag je MSC- of ASC-vis alléén als zodanig, met het keurmerk erop, verkopen als je hele bedrijf is gecertificeerd. Dat betekent dat de winkel of kraam gecertificeerde vis apart van de ‘gewone’ vis moet opslaan en een gescheiden boekhouding moet hebben. Bovendien betaal je een bijdrage aan MSC/ASC, die gerelateerd is aan de omzet van gecertificeerde vis. Voor een viswinkel zal dat vrijwel nooit boven de 220 euro per jaar uitkomen.’ Daarnaast maken de winkels kosten voor de onafhankelijke certificeerder, die controleert of ze zich aan de regels houden. ‘Daar heeft MSC geen invloed op’, legt Simoncelli uit. ‘Maar viswinkels die zich willen certificeren, kiezen er steeds vaker voor om dat via een ‘groepsmanager’ te doen, zoals bureau Duracert. Zij regelen de certificering voor een aantal winkels tegelijk. Dat is gemakkelijker en voordeliger.’
Het klinkt allemaal lastiger dan het is en alleen zo kun je de herkomst van de vis garanderen, vindt Simoncelli. Toch is op dit moment het merendeel van de 222 certificaten die in Nederland zijn uitgegeven in handen van supermarkten en leveranciers. En zijn er nog maar vijftien gecertificeerde viswinkels. ‘Dat vinden wij ook een probleem’, zegt Simoncelli. ‘Daarom zijn sinds afgelopen september de eisen vereenvoudigd. Dat betekent veel minder administratie voor kleine bedrijven.’
Viswinkels vinden certificering dus niet nodig of te veel gedoe. En er wordt tóch wel verantwoorde vis verkocht, al is het zonder keurmerk. Maar certificering is wel degelijk belangrijk, zegt Christien Absil van de Good Fish Foundation, een stichting die zich inzet voor de verduurzaming van de vissector. Zij vertelt dat het nog steeds erg slecht gaat met een groot aantal vissoorten.
‘Natuurlijk zijn er uitzonderingen, maar de meeste niet-gecertificeerde vis is nog allesbehalve duurzaam. Als klant weet je dat niet. Als de winkel niet is gecertificeerd en er dus geen keurmerk op de vis staat, moet je de winkelier op zijn blauwe ogen vertrouwen. Dan weet je niet zeker of de vis verantwoord is gevangen of gekweekt. Er zijn verkopers die te goeder trouw zijn en precies weten waar hun vis vandaan komt. Maar een flink deel haalt gewoon vis bij de groothandel en maakt zich verder nergens druk om. Consumenten zouden meer moeten vragen naar de herkomst van hun vis.’
geklets
Toch zijn er viswinkels die duurzaamheid niet alleen belangrijk vinden, maar er ook wat voor overhebben. Zoals Jaap Struik van Vishandel Struik uit Werkendam, finalist bij de verkiezing ‘Vishandel van het jaar’. Hij heeft zijn winkel laten certificeren via adviesbureau Duracert. ‘Die nemen je eigenlijk alle werk uit handen. Het kost me 650 euro per jaar, maar dan ben ik ook klaar.’
Struik vindt ‘al dat geklets over hoe moeilijk het is achterhaalde flauwekul. Ik kan alle vis krijgen die ik wil en van een prima kwaliteit. Ik heb er door die certificering een nieuwe klantenkring bijgekregen, die geld overheeft voor verantwoorde vis!’ <
Viswinkels en sommige supermarkten verkopen ook vissoorten die je beter kunt laten liggen. Ook op restaurantkaarten kom je deze foute vissen nog volop tegen.
Paling bijvoorbeeld. Daarmee gaat het zo slecht dat hij dreigt uit te sterven. Kleine roze garnalen zonder keurmerk komen uit de Indische Oceaan. De vangsthoeveelheden en -methoden worden niet gecontroleerd, waardoor er veel bijvangst is van kleine vissen die het niet overleven. Rog en zeeduivel planten zich maar langzaam voort en worden sterk bedreigd. Zeebaars, (geelvin)tonijn en red snapper zijn enorm populair, maar de visserij wordt nauwelijks gecontroleerd. Mede daardoor zijn ze overbevist. Ook zeewolf staat op het randje van overbevissing en leeft bovendien tussen kwetsbare koudwaterkoraalriffen.
Ten slotte zorgt de kweek van pangasius, dorade en tropische gamba’s zonder keurmerk voor enorme watervervuiling door voedselresten, uitwerpselen en antibiotica. Op de Viswijzer (goedevis.nl) kunt u zien hoe een bepaalde vis op duurzaamheid scoort.
MSC, het keurmerk van het Marine Stewardship Council, een onafhankelijke internationale non-profitorganisatie, garandeert dat wilde vis niet is overbevist, dat het bestand goed wordt beheerd en dat er milieu- en visvriendelijke vangstmethoden zijn gebruikt. ASC staat voor Aquaculture Stewardship Council, het zusje van MSC, maar dan voor verantwoorde viskweek. Vis met dit keurmerk komt uit kwekerijen die vervuiling van water, natuur en milieu beperken, geen antibiotica gebruiken en goed zorgen voor hun werknemers.
