Direct naar artikelinhoud
Analyse

Kan een 'staatshervorming' Brussel en Europa veiliger maken?

Premier Charles Michel (MR) op de persconferentie na het overleg in de Nationale Veiligheidsraad maandag.Beeld BELGA

Voeg de negentien Brusselse gemeentes samen en fuseer de politiezones. Het Vlaamse politieke antwoord op de Brusselse veiligheidscrisis is eenvoudig. Maar de andere helft van het antwoord - maak Brussel groter - klinkt er even ongehoord als die fusieplannen in Franstalig België.

Het land mag dan enige stabiliteit teruggevonden hebben, het blijft de gevangene van een institutioneel debat dat men schattig zou kunnen noemen maar dat naar het tragische neigt en dat de aandacht heeft afgeleid van het belang van zijn soevereine opdrachten. Door regionalisering met efficiëntie te verwarren dreigt de staat zonder natie steeds meer een natie zonder staat te worden."

Het is niet min, wat Le Monde over België schrijft. De Franse krant verwijt de Belgen dat ze, onder het mom van 'nationale eenheid', een gewetensonderzoek uit de weg gaan over hun institutionele disfuncties die mogelijk mee hebben bijgedragen aan het veronachtzamen van de homegrown terreur.

Die kritiek klinkt om meerdere redenen pijnlijk. En dit is misschien nog het ergste: Le Monde heeft gelijk. Toen de zaak-Dutroux het land deed daveren, verschoof de verontwaardiging snel naar de falende politiediensten. Daar is toen een grote en grotendeels geslaagde politiehervorming van gekomen. Aan zulke remediëring zijn we vandaag nog lang niet toe.

Zoniënwoud-politie

Het is niet de 'schuld' van de complexe Belgische staatsstructuur dat in Parijs 130 doden zijn gevallen bij aanslagen die mede vanuit Molenbeek geprogrammeerd zijn. Maar net zoals na Dutroux is de vraag gewettigd of die structuur geen te grote gaten laat in het beveiligen van de hoofdstad van de Europes Unie.

Die vraag is ook wel gesteld, althans voor de helft. Vanuit Vlaamse hoek borrelde algauw de roep op om de bestaande zes politiezones in Brussel samen te voegen. En doe er ineens ook maar de algehele fusie van de negentien Brusselse gemeentes bij. Die vraag is legitiem. Dat is ze al zolang. Het hoofdstedelijk gewest telt vandaag zo'n 5.000 agenten. Geen onaardig aantal, alleen worden die troepen te versnipperd ingezet. Terwijl de politie in de lastige westkant van de stad (Molenbeek) kreunt onder de werkdruk, tref je in het rijke zuidoosten van de stad als wandelaar in het Zoniënwoud agenten aan die doelloos hun paard een ritje gunnen.

Dit voorbeeldje bewijst dat het niet klopt dat, zoals de N-VA-mythe wil, vooral de eeuwig conservatieve PS een fusie in de weg staat. De liberale burgemeesters van MR en FDF in de oostrand zijn minstens even fel gekant tegen zo'n rationalisering. Omdat ze donders goed beseffen dat hun residentiële gemeentes potentiële verliezers zijn bij een efficiëntere politiestructuur.

Zoniënwoud-politie
Beeld GETTY
Net zoals na Dutroux is de vraag gewettigd of de Belgische staatsstructuur geen te grote gaten laat in het beveiligen van de hoofdstad van de Europes Unie

Anschluss

Maar is het wel de schuld van de Franstaligen dat het institutionele debat over Brussel niet gevoerd mag worden? Wel, neen. In een typisch en veelzeggend gevalletje van communautaire framing wordt die verantwoordelijkheid eenzijdig aan de overkant gelegd. De waarheid is dat er aan Vlaamse kant even grote taboes leven over een make-over voor het institutionele monster Brussel. Misschien zijn de taboes er zelfs nog taaier.

Neen? Even testen. De bevolen lockdown van Brussel heeft een grote impact gehad op de naburige Vlaamse gemeentes Vilvoorde, Halle, Dilbeek, Wemmel. Ook daar werden scholen gesloten, reden bussen onregelmatig en werden evenementen afgelast. Zou het dan niet logisch zijn om die gemeentes ook op te nemen in die in Vlaanderen zo gewenste eengemaakte metropolitane veiligheidszone? Zeker de superdiverse mini-grootstad Vilvoorde zou daarbij gebaat zijn.

Wie dergelijke rationalisering in Vlaanderen durft voor te stellen, zal snel op grote emotionele weerstand stoten. Het woord Anschluss zal vallen, omdat het een eerste stap lijkt om een deel van het eigen gewestgebied op te geven in de (francofone) 'olievlek Brussel'. Dat zo een deel van de gerechtelijke splitsing van het arrondissement B-H-V weer ongedaan gemaakt zou moeten worden, maakt de kwestie nog pijnlijker.

De waarheid is dat er aan Vlaamse kant even grote taboes leven over een make-over voor het institutionele monster Brussel

Gemeenschapsbevoegdheden

Veiligheid is maar een deel van het antwoord. Ook aan de preventieve kant zou Brussel veel efficiënter georganiseerd kunnen worden, met name in het onderwijs. Ruw samengevat heeft Brussel een relatief bemiddeld en klein Nederlandstalig onderwijsnet en een arm en groot Franstalig net. De kloof tussen die twee zal niet gauw overbrugd raken. Het is in de donkere holen van die kloof dat een groep jongeren opgroeit zonder veel uitzicht op een kansrijk diploma, een plek op de arbeidsmarkt en een beter leven dan hun ouders. Hier is het dat frustratie en desillusie geïnstitutionaliseerd worden.

Een oplossing zou kunnen bestaan om het Brussels Gewest ook volle gemeenschapsbevoegdheden te geven, over onderwijs, welzijn, cultuur... Voorbij is dan de institutionele doolhof van Gemeenschapscommissies en Gemeenschappelijke Gemeenschapscommissies en hun wonderlijke vermenigvuldiging van politieke mandaten. Het is een radicale oplossing, die zeker voor de kwaliteit en het voortbestaan van het Nederlandstalig onderwijs in de hoofdstad stevige garanties vergt. Maar het is tenminste wel een oplossing die meer baat brengt dan het voortdurende verwijt dat de Franstalige Gemeenschap geen geld geeft aan het Brussels onderwijs. Dat geld komt er toch niet, want de Franse Gemeenschap heeft het niet. Dan maar kleine tijdbommetjes blijven opleiden, omdat Brussel geen volwaardige deelstaat mag worden?

Dit is het soort argumenten waarover in een door de N-VA gedomineerd Vlaams politiek landschap evengoed een absoluut taboe rust. In Vlaanderen durven wij na Parijs evenmin het ondenkbare denken als in Franstalig België. Zoals 'zij' bang zijn voor machtsverlies in de gemeentes, zijn 'wij' bang voor de olievlek. Ook nu zal een fundamenteel en taboeloos debat over de hoofdstad onmogelijk blijken te zijn. Ook nu zal de discussie beperkt blijven tot over-en-weer-gejouw vanuit de bekende loopgraven.

Le Monde heeft gelijk. Neen, we zijn geen failed state, maar we zijn wel aan het falen. En dat is bijzonder jammer. Voor Brussel en voor de veiligheid in de rest van Europa.

Veiligheid is maar een deel van het antwoord. Ook aan de preventieve kant zou Brussel veel efficiënter georganiseerd kunnen worden, met name in het onderwijs