Veel minder aanmeldingen pabo’s en sociale opleidingen

Kleine christelijke hogescholen zitten in de hoek waar de klappen vallen, maar maken zich nog geen zorgen.

Den Haag

De aanmeldingen op hogescholen zitten dit jaar flink in de min. In totaal meldden zich 6400 minder studenten aan dan vorig jaar, een daling van 6,6 procent, blijkt uit cijfers die de Vereniging Hogescholen woensdag vrijgaf. Volgens voorzitter Thom de Graaf is een afname na jaren van groei op zich niet erg. ‘Hogescholen kiezen voor kwaliteit en niet voor kwantiteit’, zegt hij. De Graaf wijst op een aantal mogelijke oorzaken, zoals de invoering van het leenstelsel en hogere toelatingseisen. ‘Ook kiezen studenten bewuster voor een studie met arbeidsmarktperspectief. Zo zien we een stijging van 6,4 procent bij de techniekopleidingen.’

Behalve de technieksector, doet ook de kunstsector het goed met een toename van ruim 11 procent. Het onderwijs (-24,5 procent) en de sociale sector (-17,3 procent) hebben te maken met de grootste terugloop. Bij het onderwijs wordt dat vooral veroorzaakt door de pabo’s, waar de aanmeldingen kelderden met maar liefst 35,5 procent.

Volgens Didier Fouarge, onderzoeker aan het Researchcentrum Onderwijs en Arbeidsmarkt (ROA) aan de Universiteit Maastricht, was een aantal verschuivingen tussen de verschillende sectoren te voorzien. ‘Uit prognoses die wij in 2013 maakten, bleek al dat techniek meer instroom kon verwachten. Kennelijk zien jongeren de mogelijkheden die de sector biedt’, zegt hij. ‘Ook een daling bij de lerarenopleidingen hadden we voorspeld. Met de extra eisen die aan pabo-studenten worden opgelegd op het gebied van taal en rekenen, kun je verwachten dat de instroom nog verder afneemt.’

Uit datzelfde onderzoek van het ROA bleek dat de baankansen voor sociaal-culturele opleidingen matig zouden zijn. Mogelijk verklaart dat de lagere instroom in die sector. Maar welke rol het arbeidsmarktperspectief precies speelt, is nooit onderzocht. Arnoud Gort van hogeschool Viaa in Zwolle denkt wel dat studenten zich daardoor mede laten leiden bij hun keuze. Hij zag het aantal nieuwe eerstejaars in de studies sociaal-pedagogische hulpverlening (SPH) en maatschappelijk werk en dienstverlening (MWD) na jaren van groei dit jaar flink teruglopen. ‘De kansen in de sector sociaal werk zijn op dit moment niet goed’, verklaart Gort. ‘Ik kan me voorstellen dat je dan wel twee keer nadenkt, ook al zijn het prachtige studies. Je kunt daar droevig over doen, maar het is ook jammer als studenten uiteindelijk een baan krijgen waar ze niet voor opgeleid waren. Tegelijk is de verwachting dat het arbeidsmarktperspectief over enkele jaren weer beter is.’

Met een opleidingsaanbod in met name de sectoren gedrag en maatschappij en onderwijs, zitten kleine christelijke hogescholen in Ede, Zwolle en Gouda in de hoek waar de klappen vallen. De Christelijke Hogeschool Ede (CHE) is van de drie degene met de meeste opleidingen. De toe- of afname per opleiding verschilt, maar alles bij elkaar daalt de instroom met 5 procent. Viaa moet het doen met 22 procent minder eerstejaars studenten. De christelijke Driestar Hogeschool zit (met enkel een pabo en deeltijd lerarenopleidingen) in de moeilijkste sector. De Driestar doet het daarin beter dan het landelijk gemiddelde, maar zag de nieuwe pabo-inschrijvingen toch met 21 procent dalen.

Woordvoerders van de drie hogescholen betreuren de daling, maar zien die niet als groot probleem. ‘De absolute aantallen dalen, maar onze marktaandelen blijven gelijk of stijgen soms’, stelt Hermen Ridderikhof van de CHE. ‘De daling komt vooral doordat de sectoren waarvoor wij opleiden het lastig hebben. We profiteren niet mee van ICT en techniek, die het beter doen. Tegelijk zakken we minder dan het gemiddelde.’

Ook Viaa hoeft zich niet direct zorgen te maken, zegt Gort. ‘Na een paar goede jaren kan een jaar met minder aanmeldingen niet zo veel kwaad. We hebben nog wel wat vet op de botten. En bij de opleiding verpleegkunde zijn er nog steeds studenten die helaas niet door de loting komen. Ik ga ervan uit dat de student ons bij de overige opleidingen wel weer weet te vinden. Ze worden goed beoordeeld en er zijn in de regio genoeg potentiële studenten. Bovendien zal het percentage uitvallers onder de huidige eerstejaars lager zijn, omdat de meest gemotiveerde studenten overblijven. Wij zien steeds meer dat studenten goed nadenken bij het kiezen van een studie, ze stellen veel vragen op open dagen. Dat juich ik toe.’

toelatingstoetsen

De enorme daling bij de lerarenopleidingen basisonderwijs heeft deels te maken met gebrekkige werkgelegenheid de afgelopen jaren. Maar de grootste klap wordt veroorzaakt door de nieuwe toelatingstoetsen. ‘In mei had ik nog 224 aanmeldingen’, zegt Kees Ritmeester, manager pabo van de Driestar Hogeschool. ‘Daarvan is uiteindelijk 30 procent afgehaakt. Zo’n stevige daling is nieuw.’

Gort zag dit effect ook bij de pabo-opleiding van Viaa. ‘Met name mbo’ers zijn afgehaakt. We hebben er alles aan gedaan om hen te helpen, bijvoorbeeld door oefentoetsen aan te bieden. Maar je ziet nu dat het behoorlijk zware toetsen zijn. Aan de andere kant zijn die toetsen er niet voor niets. Wij staan daar achter.’

‘Bij het vorige lerarentekort lag de nadruk op het binnenhalen van mbo’ers, nu zie je het omgekeerde effect’, analyseert Ritmeester. ‘Er ontstaat daardoor meer balans in de instroom.’ Het is goed dat er een kwaliteitsslag wordt gemaakt, maar toetsen zijn daarvoor niet het ideale middel, vindt de Driestar-manager. ‘Je moet er voor zorgen dat het hbo weer op het havo-diploma kan vertrouwen. Dat is beter dan al die toetserij, die ook nog eens veel geld kost.’

Goed nieuws voor de pabo’s is dat zij een aantal jaar financiële compensatie zullen krijgen (zie kader). Ritmeester verwacht verder dat de aanmeldingen weer zullen aantrekken. ‘We komen langzaam uit het dal van gebrekkige werkgelegenheid en in de politiek zie ik ook weer meer aandacht voor onderwijs.’ Daarnaast kunnen toekomstige studenten zich beter voorbereiden op de nieuwe toelatingseisen, stelt hij. ‘De huidige eerstejaars hebben daar bij hun profielkeuze nog geen rekening mee gehouden. Volgend jaar krijgen we nog zo’n lichting. Maar scholieren die nu net hun havo-profiel gekozen hebben, zijn op de hoogte van de instroomtoetsen.’ <