Luister naar

Ex blijft de opvoeder van je kind

Nieuws
Het aantal scheidingen in Nederland is in een paar decennia sterk toegenomen. Wat is de invloed daarvan op de levens van mensen en op de Nederlandse samen-leving? Vandaag: kinderen uit de knel.
Sophia Geuze Sophia Geuze • redacteur
zaterdag 3 oktober 2015 om 03:03
Ex blijft de opvoeder van je kind
Ex blijft de opvoeder van je kind Timon en istock

De afgelopen twee jaar eindigde een op de vijf scheidingen in een vechtscheiding, blijkt uit onderzoek. Het programma ‘Kinderen uit de knel’ probeert ouders weer in gesprek met elkaar te krijgen in het belang van de kinderen.

Zeist

‘De grootste problemen bij een vechtscheiding zijn het wantrouwen tegen, het gebrek aan respect voor, en het demoniseren van de andere ouder’, zegt gedragstherapeut Anne van Wendel de Joode. Ze werkt bij hulpverleningsorganisatie Timon en begeleidt ouders die in een vechtscheiding zijn terechtgekomen.

Kinderen van ouders in een vechtscheiding kunnen gedragsproblemen krijgen, depressief worden of zich juist extreem aanpassen. ‘Symptoombestrijding lost niets op als de situatie hetzelfde blijft’, aldus de gedragstherapeut. Daarom ontwikkelde het Kinder– en Jeugdtraumacentrum en het Lorentzhuis in Haarlem ‘Kinderen uit de Knel’. De aanpak slaat aan en wordt op 23 plekken in het land gebruikt. Timon werkt inmiddels ook met dit programma. Er hebben al 36 ouders meegedaan. En een nieuwe groep gaat binnenkort aan de slag. De deelnemende ouders melden zich ten einde raad aan of worden door een kinderrechter of gezinsvoogd dringend verzocht het programma te volgen. Als ze dat niet doen, kunnen er sancties volgen. Om mee te mogen doen, moeten alle juridische procedures worden stopgezet. ‘Vaak is dit een enorme stap voor ouders. We moeten af van “wie heeft gelijk” en “kan dit tegen mij gebruikt worden”, naar langzaam ruimte maken voor overleg.’

De methode bestaat uit acht sessies met zes ouderparen en drie therapeuten. De kinderen van deze ouders volgen gezamenlijk een apart programma onder begeleiding van kindertherapeuten. Van Wendel de Joode: ‘Zij krijgen geen therapie. De scheiding ligt tenslotte niet aan hen.’ De kinderen kunnen elkaar vragen stellen en maken opdrachten. ‘Soms helpt het al om te ontdekken dat andere kinderen in eenzelfde of zelfs nog moeilijkere situatie zitten.’

Voordat de ouders aan de slag gaan, is er een netwerkavond. Elke ouder neemt iemand mee die hem of haar kan steunen en helpen. Dat kan een vriend, zus, moeder of buurvrouw zijn. Die helpt ook bij de thuisopdrachten en houdt daarbij steeds het belang van het kind in het oog. ‘Het effect van de cursus is groter als er iemand achter je staat en met je meedenkt hoe je bijvoorbeeld anders kan reageren op een mail. Maar er zijn ook ouders die niemand meenemen en apart van de rest gaan zitten, uit weerstand of omdat zij het lastig vinden anderen te betrekken bij dit proces.’

stoeltjes

Dat de communicatie in het eerste jaar na een scheiding stroef verloopt, is meer regel dan uitzondering. Maar als het na dat jaar alleen nog maar moeizamer gaat, is er sprake van een vechtscheiding. Van Wendel de Joode: ‘De ouders hebben ruzie over de verdeling van de zorg. Ze hebben ruzie over hoe vakanties verdeeld worden. En ze zien alleen nog maar negatieve dingen in de ander. Voor kinderen is het schadelijk als ouders niet meer met elkaar praten of elkaar niet meer willen zien. Soms worden kinderen door een van de ouders in een steegje afgezet waar de andere ouder hen dan weer ophaalt.’

Tijdens de sessies moeten gebrouilleerde ex-partners met elkaar in gesprek, terwijl de andere ouders meekijken en evalueren. De ouders houden elkaar en zichzelf een spiegel voor. Ze leren ook kijken door de ogen van hun kinderen. ‘Er worden situaties geoefend. Bijvoorbeeld die van twee ouders die ruziën over de indeling van de zomervakantie. Ze worden bijgestaan door twee ouders uit de groep die zij vertrouwen en hen van tips voorzien. De rest van de ouders neemt plaats op kleine stoeltjes. Ze zijn de ‘kinderen’. Als ze een onveilig gevoel krijgen, schuiven ze op hun stoeltje naar achteren. Zo kunnen ouders zien ‘welke gevoelens hun gedrag oproept bij hun kind en hun taal leren aanpassen.’

Een belangrijk moment in het traject is de presentatie die elk kind voor zijn ouders gaat geven. Daarin mag het kind alles vertellen, beschrijven, laten zien wat hem beweegt. Diep ontroerend, en soms hartverscheurend. De stem van het kind komt binnen.

‘Soms is er al jaren strijd tussen de ouders. Er is veel pijn en verdriet en vaak hebben ouders een moeilijke jeugd gehad met geweld, mishandeling, misbruik of verwaarlozing.’ Elke ouder heeft een verhaal. ‘Als je dat leert kennen, snap je hun keuzes beter. Ouders denken altijd dat ze strijden voor hun kind, maar het is niet altijd de goede strijd. Moeders vechten bijvoorbeeld tegen co-ouderschap omdat de vader er in het huwelijk ook nauwelijks voor de kinderen was. Ik snap dat, maar het is niet in het belang van het kind. Uiteindelijk ben ik altijd ontroerd door de grote liefde die ouders voor hun kind hebben, ondanks dat uit de feiten blijkt dat ze niet altijd goed voor hun kind hebben gezorgd.’

onrecht

Een belangrijk onderdeel van de methode is dat ouders een verhaal over de scheiding schrijven dat voor de kinderen te behappen is. ‘En dan gaat het er niet om wie van de ouders gelijk heeft of wie de ander onrecht heeft aangedaan. Verder moeten ze elkaar niet meer als ex-partner maar als ouder van hun kind leren zien. Het is een enorme winst als ze weer in alle rust leren overleggen over bijvoorbeeld schoolkeuzes.’

Het is een wilsbesluit om niet langer wantrouwig te zijn en om kinderen niet met volwassen zaken op te zadelen, benadrukt Van Wendel de Joode, ‘maar de methode is geen wondermiddel’. Ze schat in dat een derde van de relaties er van opknapt, dat een derde verder gaat komen met nog wat extra hulp en dat een derde er niets aan heeft. Wat volgens Van Wendel de Joode niet wil zeggen dat dat hopeloze gevallen zijn. ‘De timing van de methode kan niet goed zijn. Misschien lukt het later wel.’

De Vrije Universiteit van Amsterdam onderzoekt het effect van Kinderen uit de Knel, maar er zijn nog geen resultaten bekend. <

symposium: de verlegenheid voorbij

Kind en Scheiding; de verlegenheid voorbij. Dat is het thema van het symposium dat Timon en SGJ Christelijke Jeugdzorg in samenwerking met het Nederlands Dagblad organiseren op zaterdag 10 oktober.

Verschillende onderwerpen komen aan de orde tijdens workshops, zoals oog krijgen voor kwetsbare kinderen en het versterken van het informele netwerk rondom kinderen van gescheiden ouders. Er worden praktische handvatten aangereikt om het onderwerp scheiding bespreekbaar te maken. Ook is er een debat onder leiding van Tijs van den Brink, met onder anderen Kees van der Staaij (SGP), Mona Keijzer (CDA) en Joël Voordewind (ChristenUnie).

Mail de redactie
Mail de redactie
Heeft u een tip over dit onderwerp, ziet u een spelfout of feitelijke onjuistheid? We stellen het zeer op prijs als u ons daarover een bericht stuurt.
Lisa Westerveld (GL-PvdA, links) roept samen met Faith Bruyning (NSC, rechts) op om een zogenoemde beknopte parlementaire enquête uit te laten voeren naar de gesloten jeugdzorg van 2008 tot nu.

De Kamer is diep bezorgd over de gesloten jeugdzorg, maar ziet weinig in weer een enquête

GroenLinks-PvdA en NSC willen met een ‘beknopte parlementaire enquête’ uitzoeken hoe de misstanden in de gesloten jeugdzorg zo lang konden doorgaan. Maar een meerderheid van de Kamer twijfelt of ‘nog een rapport’ wel de oplossing biedt.

Agenten met machinegeweren bewaken de Dom in Keulen rond Kerst en Nieuwjaar na de ontdekking van aanslagplannen van ISIS-Khorasan.

ISIS heeft Europa nog steeds in het vizier voor aanslagen als die in Rusland

In heel Europa zijn veiligheidsdiensten in staat van paraatheid. Want de aanslag in Moskou was niet het enige plan van ISIS. Het heeft Europa weer stevig in het vizier, te beginnen met kerken.

‘Je kunt aan je vlucht een CO2-uitstootcijfer hangen, maar wat zijn de precieze gevolgen dan?'

Waarom we toch blijven vliegen ondanks schaamte. 'Zet op een rij wat je belangrijkste waarden zijn'

Vliegschaamte blijft een dingetje, van de 18 tot 65-jarigen heeft 1 op de 5 er last van. Waarom blijven we vliegen, terwijl we weten dat het het klimaat fors schaadt?

De brug over het Noordhollandsch Kanaal bij Purmerend ligt midden in de A7, en is verreweg de belangrijkste verkeersader in het gebied.

Motorambulances en speedpedelecs om de file te omzeilen: de brug over de A7 wordt verbouwd

De verkeersoverlast in Noord-Holland zal gigantisch zijn zodra Rijkswaterstaat begint met de versteviging van een brug, midden in de A7. Artsen en verpleegkundigen maken zich zorgen over de gevolgen voor de spoedzorg.

Boerenprotest dinsdagmorgen in Brussel.

EU-landen komen boeren ongekend snel tegemoet, GroenLinks spreekt van 'symboolpolitiek'

De EU-landen zijn akkoord met een serie maatregelen die tegemoetkomen aan de protesten van boeren. De milieueisen om EU-landbouwsubsidies te krijgen worden versoepeld, kleinere landbouwbedrijven worden helemaal niet meer gecontroleerd.

Het gezin Laan, met rechtsboven Henk-Willem en daaronder zijn gehandicapte zoon Joas pleit voor betere toiletvoorzieningen voor mensen als Joas. ‘We hopen dat het balletje nu snel verder gaat rollen.’

Waar verschoon je onderweg een ernstig gehandicapt kind? 'Soms moet het in de bosjes'

Naar de wc gaan tijdens een dagje uit levert kinderen en volwassenen met een ernstige beperking veel gedoe op. Ze hebben vaak een ruimte nodig waarin ze liggend verschoond kunnen worden. Maar die zijn er nauwelijks.