Rellen in Haagse Schilderswijk kwamen te vroeg

De dood van Mitch Henriquez kwam te vroeg voor de fragiele situatie in de Schilderswijk en daarbuiten. ‘Maar zet de nieuwe plannen niet direct bij het oud papier.’

Den Haag

Twintig jongeren uit de Haagse Schilderswijk waren het afgelopen jaar gekoppeld aan tien wijkagenten. Wekelijks gingen zij met elkaar in gesprek. Aanvankelijk in een grimmige sfeer vol wantrouwen. Maar naarmate de tijd vorderde, nam wederzijds begrip toe. Agenten snapten de jongeren beter en de jongeren konden beter inzien waarom de politie reageert zoals ze doet.

De actie georganiseerd door het Marokkaans Jongeren Geluid (MJG) kon echter niet voorkomen dat eind juni de vlam in de pan sloeg, na de dood van de Arubaan Mitch Henriquez bij een arrestatie door de politie in het Zuiderpark.

‘Ook al braken er rellen uit, dat wil niet zeggen dat het niet lukt sociale onrust in te dammen’, zegt Anil Kumar, fractieondersteuner van de gemeenteraadsfractie ChristenUnie-SGP in Den Haag met veel contacten in de Schilderswijk. Zelf woont hij op de rand van de wijk die 33.000 inwoners telt. ‘Sinds de wijk vorig jaar zomer in de aandacht kwam door de pro-ISIS-demonstraties, zijn er veel nieuwe activiteiten opgezet. De gemeente is goed op weg om met welzijns- en jongerenwerk dit soort escalaties te voorkomen.’

koers houden

Naar schatting kwam 85 procent van de demonstranten eind juni van buiten de Schilderswijk. Kumar waakt er daarom voor de ingezette plannen bij het oud papier te zetten. ‘De onrust moet geen reden zijn om je plannen met de wijk na een jaar alweer om te gooien. Het is juist belangrijk koers te houden.’

De dood van Henriquez raakte een extreem gevoelige snaar, in de Schilderswijk en daarbuiten. Onvrede die onderhuids broedde, kwam tot uitbarsting, zegt politicoloog Rob Winter, gespecialiseerd in de aanpak van radicalisering en polarisatie. ‘In Den Haag bestaat al langer grote onrust onder bepaalde delen van de bevolking over de wijze waarop de politie hen benadert.’ Volgens Winter waren die signalen in Den Haag wel bekend, maar lukte het niet die spanning zodanig te sussen dat de rellen konden worden voorkomen. ‘Toen eind 2012 een jongen werd doodgeschoten op station Holland Spoor had ik al dergelijke rellen verwacht. Toen is het wel gelukt de geest in de fles te houden. Den Haag en de andere drie grote steden zijn op dit gebied goed bezig. Dat lijkt in tegenspraak met wat er deze zomer is gebeurd. Maar zelfs als je zo’n systeem hebt, wil dat niet zeggen dat er geen rellen meer voorkomen.’

Winter vindt dat veel andere gemeenten nog altijd weinig werk maken van hun aanpak om sociale spanningen vroegtijdig te temperen. Gemeentebesturen stellen het volgens hem uit, tot er daadwerkelijk iets aan de hand is. ‘Maar op het moment dat je dan een plan nodig hebt, is er geen tijd meer dit te ontwikkelen. Op het moment dat er wel tijd is, krijgt het vraagstuk vaak te weinig prioriteit.’

Den Haag heeft geen apart plan om sociale onrust uit te bannen, maar heeft dit ondergebracht op allerlei verschillende beleidsterreinen. Zo overleggen gemeente, politie en het Openbaar Ministerie veelvuldig over mogelijke onrust in de wijken, zoals ernstige criminaliteit en de aanpak van criminele of overlastgevende jongerengroepen. Maar ook de welzijnswerkers die actief zijn in de sociale wijkteams worden ingezet om de sfeer in de wijken te peilen. Bij de Haagse Pandbrigade kunnen bewoners burenruzies of andere zorgwekkende situaties uit hun wijk melden.

De onvrede over politieoptreden in de Schilderswijk was al langer bekend bij de gemeente en er werd al hard gewerkt aan het verbeteren van de relatie. ‘Het moet nog beter en nog concreter, dat is de conclusie na de gebeurtenissen’, zegt gemeentewoordvoerder Maryse Ducheine.

lessen trekken

Na de rellen zijn nog meer bijeenkomsten tussen politie en wijkbewoners georganiseerd en agenten delen zelfs ijsjes uit in de wijk. Het eerste doel van de politie is de relatie en het vertrouwen herstellen. Op langere termijn wil de gemeente in alle stadsdelen jongeren betere toekomstkansen bieden en hen met activiteiten van de straat houden. De praktijk blijft echter weerbarstig. Sommige jongeren willen bewust onvindbaar blijven en zijn daardoor moeilijk bereikbaar.

Volgens Kumar moet de gemeente lessen trekken uit de rellen. Zo bleken jongerenwerkers de sleutel te zijn om de onrust te doven. Kumar noemt het voorbeeld van ‘Appie’ van de Haagse Markt die hesjes uitdeelde aan jongeren die de markt gingen beschermen. ‘Zo’n initiatief moet je op waarde schatten. Nu heeft Appie het idee om een team op te zetten van jongeren die een nuttige dagbesteding nodig hebben om de Haagse Markt te beveiligen. Ga daar als gemeente mee aan de slag. Zo geef je direct een signaal aan deze buurtbewoners dat je hen serieus neemt en veel aan hun inzet hebt gehad.’

‘Wat wij doen op kleine schaal, kan nooit een hele wijk beïnvloeden’, zegt Nordin Tahboun, coördinator van het Marokkaans Jongeren Geluid. Zijn organisatie werkt met vijftien jongerenwerkers en dertig vrijwilligers in de Schilderswijk. Er gaat volgens Tahboun pas echt iets veranderen als grote welzijnsorganisaties aan de slag gaan in de wijk met activiteiten die de situatie van de jongeren daadwerkelijk verbeteren. ‘Voor hen staat nu te vaak de activiteit voorop, en niet de uitkomst. Het gaat er niet om dat je een sporttoernooi hebt georganiseerd, maar wat dit de jongeren oplevert.’

Burgemeester Van Aartsen klopte na de eerste avond van rellen aan bij de jongerenwerkers. Met hun hulp en die van de politie, lukte het uiteindelijk de rust te doen weerkeren. ‘Voorafgaand aan de demonstraties heeft Van Aartsen geen contact met ons gezocht. Er is te weinig gedaan om de rellen te voorkomen. Ik had al langer het gevoel dat de vlam in de pan kon slaan, op basis van mijn gesprekken met de jongeren. Ik heb gesproken met de gemeenteraad, de politie gewaarschuwd. Maar daarna is geen actie ondernomen. Dat is een gemiste kans.’

uit de wijk afkomstig

Volgens Tahboun zijn er te weinig wijkagenten uit de wijk zelf afkomstig, of agenten die zich kunnen verplaatsen in de allochtone jongeren. De meest in het oog springende reden waarom de incidenten konden ontstaan, is dat jongeren uit de Schilderswijk zich niet gehoord voelen bij de politie. Agenten kunnen na klachten gewoon aanblijven. De voedingsbodem voor die onvrede ligt veel dieper, stelt de jongerenwerker. ‘Allochtone jongeren kunnen heel moeilijk aan werk komen, ze kampen met financiële, psychische en sociale problemen. Dat stapelt zich op en ontplofte eind juni.’

Tahboun heeft er goede hoop op dat de recente rellen de gemeente wakker hebben geschud. ‘Ik heb na de rellen veel gesproken met ambtenaren en de burgemeester. Er is meer bereidheid om aan preventie van dit soort rellen te doen.’ Geef jongeren perspectief en voorkom dat zij zich als tweederangs burger behandeld voelen, is wat Tahboun betreft de oplossing. Wat moeten de Schilderswijkers hier zelf aan bijdragen? ‘We moeten zoeken naar duurzame oplossingen om de inwoners van de wijk een beter perspectief te geven en kansen te bieden voor jongeren. We moeten op een vreedzame manier met elkaar oplossingen zoeken en dus niet door op straat rellen te veroorzaken.’ Kun je dat zomaar verwachten van de wijkbewoners? ‘Ik denk niet dat dit helemaal realistisch is. Maar we kunnen wel een start maken.’ <