Nederlands ziekenhuis is in weekend dodelijker

Wie in het weekend met spoed in een Nederlands ziekenhuis wordt opgenomen, heeft een bijna 20 procent grotere kans om binnen een maand te overlijden – vergeleken met een opname op maandag.

Die weekendsterfte is in Nederland hoger dan in Engeland (13 procent weekendverhoging) en de Verenigde Staten (8 procent hoger). In Australië is er geen weekendpiek. De internationale vergelijking van sterfte na een weekendopname is gisteren online gepubliceerd in het wetenschappelijke tijdschrift BMJ Quality and Safety.

Oorzaken: tekort verplegers, afwezigheid specialisten

Over de oorzaken wordt gespeculeerd. Iedereen wijst op het tekort aan verplegend personeel in het weekend en de afwezigheid van medische specialisten. Het leidt tot lang wachten op diagnostiek, behandeling en zorg. Maar de oorzaak kan ook bij de patiënt liggen. Misschien zijn patiënten die in het weekend met spoed worden opgenomen wel ernstiger ziek – anders wacht je tot maandag. En daarnaast: in het weekend sporten, recreëren, feesten en drinken mensen meer, wat tot andere ziekten op de spoedafdeling leidt.

Die nieuwe internationale vergelijking is mooi, “maar het lijkt nutteloos om die hogere weekendsterfte hierna nog eens aan te tonen”, schrijven twee gezondheidsonderzoekers in een commentaar dat tegelijk met het onderzoek werd gepubliceerd. De hogere weekendsterfte is 15 jaar geleden voor het eerst aangetoond en daarna vaak opnieuw. Het bestaat zeker. De commentatoren: “Nu is er onderzoek nodig naar de oorzaak van het weekendeffect en hoe het afgezwakt kan worden.”

In Nederland hebben afzonderlijke medische specialismen wel veranderingen doorgevoerd. Op intensive-careafdelingen is nu altijd een gespecialiseerde arts aanwezig, of snel oproepbaar. En de gynaecologen hebben afgesproken dat er op verloskundeafdelingen altijd zo’n specialist is.

Percentages slecht vergelijkbaar door cultuurverschillen

In Nederland varieert de kans om na een spoedopname binnen een maand te overlijden van 4,0 procent (op vrijdag) tot 4,6 procent (op zaterdag en zondag). In de Verenigde Staten is die kans steeds lager. Die absolute percentages zijn echter slecht vergelijkbaar door cultuurverschillen.

Mensen die op zaterdag en zondag voor een geplande operatie worden opgenomen hebben overigens ook een hogere sterftekans. Dat gaat echter om erg weinig mensen. Voor de Nederlandse ziekenhuizen is vervelend dat er ook al een vrijdageffect is gemeten: een 30 procent hogere sterftekans voor mensen die voor een geplande ingreep op vrijdag worden opgenomen. De kans om na zo’n geplande operatie snel te overlijden is wel veel kleiner dan na een spoedopname.

Een geplande opname op vrijdag geeft een sterftekans van 0,73 procent, tegen 0,57 procent op maandag. Die kansen zijn lager dan veel patiënten te horen krijgen: een chirurg die een patiënt voorlicht over een geplande ingreep noemt vaak een sterftekans van één procent. Wie echt voor veiligheid gaat: na een dinsdagopname is de sterftekans 0,49 procent.