Havoleerling knapt op van praktijkdag
De vijfde lesdag gaan ze aan de slag met techniek, cultuur of een eigen onderneming. De Apeldoornse havo is de eerste in Nederland die volledig overgaat op dit 20-80 model.
Apeldoorn
In een hoek van lokaal 114 overleggen Elseline, Fabiënne, Renske, Pieter en Robert over een presentatie die ze straks moeten geven. De jongens in een donker pak met felblauwe stropdas, de meisjes in een mantelpakje met sjaaltje in dezelfde kleuren. De havo 4-leerlingen hebben de afgelopen maanden hun eigen minionderneming L’anello opgericht, waarmee ze accessoires voor vrouwen verkopen. ‘Sjaals, tassen, sieraden, eigenlijk alle dingen die vrouwen willen hebben’, somt Elseline op. Ze verkopen de producten via party selling. Fabiënne: ‘Binnenkort organiseren we voor de tweede keer een tuinfeest. Dan kleden we een tuin leuk aan en nodigen we veel vrouwen uit. Ook hebben we spullen verkocht op een ouderavond.’
Alle vijf staken ze honderd euro in de onderneming. Van dat geld zochten de meisjes spullen uit bij een groothandel in Utrecht, terwijl de jongens zich met de financiën bezighielden. Pieter toont een Excel-bestand met de huidige stand van zaken. ‘We staan op een tientje verlies’, wijst hij. ‘Maar in onze voorraad zit nog voor 161 euro aan spullen. Als we die verkopen voor het dubbele, komen we op 150 euro winst.’
In de rest van het lokaal zitten – in dezelfde strakke outfit – nog vier groepjes met een minionderneming. Elke donderdag werken ze daaraan, het reguliere havo-programma doen ze in de andere vier dagen. Vanaf volgend schooljaar gaan alle havo 4-leerlingen op de Jacobus Fruytier scholengemeenschap in Apeldoorn op deze manier werken. De reformatorische school is de eerste die met de hele havobovenbouw overgaat op het zogeheten ‘20-80 learning’. Doel is leerlingen meer uit te dagen, vertelt teamleider Gerard Mulder: ‘Je komt op school berekenende leerlingen tegen, die precies genoeg werk verzetten om hun diploma te halen’, zegt hij. ‘Ik vroeg me af hoe ik hen meer kan laten doen. Dat gaan we doen door de reguliere stof compacter aan te bieden en in de overige tijd aan te sluiten bij hun interesse.’
Dit jaar moesten leerlingen nog solliciteren voor het 20-80 programma. Vanaf volgend jaar hebben ze geen keuze meer. De vijfde dag volgen ze – afhankelijk van het gekozen profiel – een programma in ondernemersvaardigheden, natuur en technologie, of kunst en cultuur. Of in de officiële Engelse termen: een international business class, international science class of international arts class. De toverwoorden voor de initiatiefnemers zijn: verbreden en verdiepen. De leerlingen runnen een onderneming, doen onderzoek of organiseren culturele activiteiten. Ook gaan ze allemaal op stage, krijgen ze vakken als ethiek en psychologie en volgen ze een module van een hbo-opleiding. Mulder: ‘Ik wil af van het theezakjesmodel, waarbij de havo als slap aftreksel van het lyceum wordt gezien.’
Met het 20-80 model komt volgens hem de eigenheid van de havo-leerling goed tot zijn recht. ‘Ze komen in aanraking met de praktijk en dat roept vervolgens weer allerlei vragen op, ook ethische. Door het vak psychologie krijgen ze bovendien inzicht in hoe ze zelf in elkaar zitten. Zo leren ze dat het voor een onderneming of onderzoeksteam goed is om verschillende types in de groep te hebben. Zelf leerde ik dat pas toen ik op mijn 25e een cursus middenmanagement deed.’
Zacharias Klaasse, docent wis- en natuurkunde, hoopt dat het nieuwe onderwijsmodel een impuls zal geven aan leerlingen. Hij is een van de projectleiders van de science class. ‘Op de havo werk je zelden met je handen. Voor een deel van de leerlingen is dat demotiverend en daardoor lijken ze ongeïnteresseerd. Ik denk dat zij enorm opknappen als ze een middag in de week zelf onderzoek mogen doen.’
Een van de onderdelen zal het leren van laboratoriumvaardigheden zijn. ‘In reguliere methodes zitten wel proefjes. Maar als je netjes de stappen volgt, lukken die altijd. Ik hoop dat leerlingen meer inzicht krijgen in wat goed onderzoek is.’
huiswerk
De leerlingen die dit jaar het gewone programma al in vier dagen doen, merken dat ze harder moeten werken. Normaal kon ze aan het eind van de lessen vaak nog huiswerk maken, vertelt Cornelie. Nu lukt dat meestal niet meer. ‘Leraren hebben de volledige les nodig, dus ik doe meer thuis.’ De leerlingen vragen zich af of dit model voor iedereen haalbaar is.
Mulder is zich ervan bewust dat het voor sommigen aanpoten wordt. ‘In het algemeen ga ik ervan uit dat de meeste leerlingen best iets meer kunnen’, zegt hij. ‘Maar voor de zwakste leerlingen is er een vangnet. Zij kunnen op vrijdagmiddag extra begeleiding krijgen. Het zou weleens kunnen dat die uren persoonlijke begeleiding meer rendement hebben dan de extra lesuren in een regulier havoprogramma.’
De leerlingen in het ondernemersklasje kunnen ermee leven dat ze iets harder moeten werken. Ze hebben ook veel geleerd. ‘Ik heb gemerkt hoe belangrijk het is om je afspraken na te komen, als je verplichtingen bent aangegaan’, zegt Cornelie. Samen met Pauline, Jari, Gert-Jan en Jorian runt ze WeCruit, een wervings- en selectiebedrijfje voor jongeren. Ze vroegen zo’n vijftig horecabedrijven in de omgeving of ze op zoek waren naar personeel. Het leidde tot een handvol vacatures waarmee ze aan de slag mochten. Een week geleden woonden ze het eerste sollicitatiegesprek bij. Jorian: ‘We werven in ons eigen netwerk, bijvoorbeeld door te flyeren in de school. Als een bedrijf via ons iemand aanneemt, krijgen wij de eerste drie maanden per gewerkt uur 1,50 euro. De werknemer merkt daar niets van in zijn inkomen, die heeft gewoon mazzel.’
Ook de andere richtingen gaan volgend jaar contacten leggen met het bedrijfsleven en de cultuursector. De technische bedrijven staan in de rij, merkte docent Klaasse. Zoals het waterzuiveringsbedrijf vlak bij de school. ‘Er is een tekort aan technici en daarom willen ze er graag havisten voor interesseren.’
ijsthee
Niet alle projecten zijn succesvol. Zo wilde een van de groepen een ijsthee-poeder van Nestlé uit Canada hier gaan verkopen. De groep deed marktonderzoek, zette een onderneming op poten, maar kwam er toen pas achter dat Nestlé dat poeder niet exporteert naar Nederland. Docent Dick Zijl: ‘Het is natuurlijk ook belangrijk te leren dat niet elke onderneming slaagt, maar we hadden hier misschien wel eerder achter kunnen komen. Volgend jaar willen we de groepen daarom iets intensiever gaan begeleiden. Ook gaan we dan de leerlingen eerst vergadertechniek bijbrengen, voordat we beginnen aan de onderneming. We hebben gemerkt dat dat belangrijk is voor de effectiviteit.’
Mulder is verrast over de positieve reacties van docenten op het nieuwe havomodel. Van hen vraagt het een omslag. Zelf geeft hij geschiedenis aan de klas die dit jaar al 20-80 onderwijs volgt. Met hen heeft hij per week een lesuur minder dan voorheen. ‘Aan het begin gaf ik les op de oude manier, maar toen kwam ik niet uit. De omslag moest vooral in mijn eigen hoofd gemaakt worden. Leerlingen hebben niet zo veel moeite met een uur minder, maar als docent moet je andere keuzes maken.’
Hij heeft niet de illusie dat straks alle havoleerlingen tot op het bot gemotiveerd zullen zijn. ‘Dit zijn geen wonderleerlingen, maar havisten zoals je ze overal aantreft. Een aantal zal nog steeds zo weinig mogelijk doen, dat zit gewoon in de bedrading van die jongeren. Maar gemiddeld genomen zullen ze toch iets harder moeten werken.’ <
Twintig middelbare scholen in Nederland hebben 20-80 onderwijs geïntroduceerd in de bovenbouw van de havo en nog eens tien scholen zijn ermee bezig. Docent Nederlands Leny van der Ham-Van Dijk bedacht het en begon ermee in 2008 op het Willem van Oranje College in Waalwijk. Als directeur van het ‘Center 4 20-80 Learning’ rolt ze het idee uit. Ze hoopt het op honderd Nederlandse scholen ingevoerd te krijgen. En er is belangstelling vanuit andere Europese landen. In 2014 werd het 20-80 onderwijs tweede bij de Europese Awards voor Ondernemerschapsbevordering.
Het concept moet ‘ontsaaiing’ van de havo en betere voorbereiding op het hbo opleveren. ‘Uit onderzoek van DUO blijkt dat er op het hbo 23 procent minder uitval is bij leerlingen die 20-80 onderwijs hebben gevolgd’, zegt ze. En het motiveert docenten. ‘Zij zijn meestal hoogopgeleid, maar alles wat moet in de bovenbouw doodt hun creativiteit. Op die ene dag krijgt hun creativiteit juist alle ruimte.’
De Fruytier in Apeldoorn is de eerste school die 20-80 onderwijs voor alle leerlingen in de bovenbouw van de havo invoert, bevestigt Van der Ham. ‘Als het goed werkt, is het wellicht een voorbeeld voor andere scholen.’
Het is in ieder geval niet alleen voor de slimste havoleerlingen geschikt. ‘Ik liet in Waalwijk leerlingen toe die maar net waren overgegaan of die een autistische stoornis hadden. De resultaten van deze leerlingen waren hetzelfde of tot twintig procent beter dan die van andere havoleerlingen.’
