Meeste natuurwinkels stoppen of worden opgeslokt door ketens

Wie binnenloopt bij De Aanzet in De Pijp of bij Ekodis op het Beukenplein, ruikt het meteen: het reformluchtje. Kamille- en zoethout. met in de verte iets van wierook of kurkuma; wie vroeger op zoek was naar biologische producten, hoefde slechts zijn neus achterna te gaan.

Maar terwijl bio overal aan een onstuitbare opmars bezig lijkt - komende week opent zelfs Albert Heijn een speciale pop-upstore om zijn nieuwe biologische merk te promoten - lijkt dat luchtje, samen met de zelfstandige natuurwinkels waar het altijd hing, omgekeerd evenredig de aftocht te blazen.

Geitenwollensokkenimago
Biologische winkelketens als Estafette, Ekoplaza, Bio­licious en Marqt (die laatste is overigens niet geheel bio, maar wel 'verantwoord') doen juist hun uiterste best het geitenwollensokkenimago van hun voorvaderen af te schudden: de zogenoemde 'lichtgroene consument', die de meeste boodschappen bij de gewone grootgrutter doet maar sommige bij de natuurwinkel, vindt dat het prettigst. Erik Does van Ekoplaza, een winkelketen die veel voormalig zelfstandige winkels inlijfde: 'Wij zijn weloverwogen veranderd van een natuurwinkel in een biologische supermarkt.' Een supermarkt dus, die naar supermarkt ruikt.  

Veel van de ondernemers die in de jaren zeventig en tachtig als pioniers begonnen met de verkoop van biologische producten, lijkt het intussen niet te zijn gelukt profijt te hebben van de gestegen populariteit. Van de vele zelfstandige biologische winkels die de stad rijk was, zijn alleen Ekodis en De Aanzet nog over.

Veertig jaar
Na befaamde zaken als De Bast, De Weegschaal, De Belly en Oase sloot in januari ook de natuurwinkel in de Nieuwe Kerkstraat. Die bestond al bijna veertig jaar, eerst als Markus Natuurvoeding en later als 't Zonnemeer. Annemiek van der Meer, voormalige mede-eigenaar, heeft zojuist de winkel leeg achtergelaten.

'Het gaat me niet in de kouwe kleren zitten,' zegt ze. 'Het is vreselijk dubbel en wrang: we hebben altijd gezegd dat het beter is voor de aarde als iedereen biologisch zou eten. Maar nu is de markt zo groot geworden, dat het bijna onmogelijk is te blijven bestaan als je niet een heel grote keten achter je hebt. In Ekoplaza kom ik liever niet meer - het voelt toch een beetje alsof die ons eruit hebben gewerkt met hun expansiedrift. Het gaat op dezelfde manier als met de kruideniers van vroeger; uiteindelijk worden ze allemaal opgeslokt.'

Groeien
Maarten van Riel herkent zich niet in de klacht van Van der Meer. Hij groeide op in Ekodis, de biologische winkel die zijn vader 31 jaar geleden opende in Oost. Nu is hij de mede-­eigenaar. Het gaat goed, zegt hij zelfverzekerd.

'We zijn in 2008 verhuisd, deze winkel is ruim twee keer zo groot als de vorige. In het nieuwe Oostpoort zit een Biolicious, een Vitamin Shop en een Tuinen, en er is net een Marqt in de Linnaeusstraat geopend. Toch blijven we steeds een klein beetje groeien: er lijkt genoeg te zijn voor iedereen. Als zelfstandige kun je je eigenheid bewaren en veel flexibeler zijn dan binnen een keten. Maar je moet ook met de markt meegroeien, zowel in oppervlakte als assortiment: mensen willen ook gewoon wc-papier kunnen kopen, of kunnen kiezen tussen diverse soorten muesli.'

Diversiteit
De Aanzet in de Eerste Jacob van  Campenstraat, een VOF van vier ondernemers die al 34 jaar bestaat, is ook onlangs uitgebreid. Hoewel ze nog steeds geen vlees of luchtvracht verkopen, blijven de klanten komen. 'Er is pas een enorme Ekoplaza geopend op de Stadhouderskade; merken we niks van,' zegt Maarten Kroes.

De ondernemers denken er niet aan zich bij een keten aan te sluiten. 'Maar wij zijn met z'n vieren. Voor een winkeleigenaar alleen is aansluiting bij een keten heel moeilijk te weerstaan. Ze nemen heel veel zorgen van je over. Het is jammer van de diversiteit, want al die winkels lijken op elkaar.' Zijn collega: 'Maar uiteindelijk is het natuurlijk vooral een fantastisch goede ontwikkeling dat er meer bio wordt verkocht.'