UvA-onderzoeker wil betekenis fiets wetenschappelijk onderzoeken

In sommige lijstjes scoort Kopenhagen beter als fietsstad dan Amsterdam. Is Amsterdam nog wel fietsstad nummer één?
'Het is een mooie competitie. Maar Amsterdam is veruit de fietshoofdstad van de wereld. In Kopenhagen gaat het voornamelijk om woon-werkverkeer en zijn het vooral twintigers en dertigers die fietsen. In Amsterdam fietst iedereen. Het is hier veel meer een onderdeel van het dagelijks leven. In Kopenhagen mag je bijvoorbeeld niet iemand achterop nemen, zoiets zouden Amsterdammers niet accepteren.'

De fiets in Amsterdam is onverminderd populair?
'Een landelijke trend is dat jongeren minder fietsen. Dat is zorgelijk. Voor hun eigen gezondheid, maar ook voor de leefbaarheid en bereikbaarheid van de stad. Je moet er niet aan denken dat iedereen Amsterdam met de auto zou willen.'

'Tegelijkertijd zien we dat in sommige delen van de stad, zoals Nieuw-West, het fietsgebruik af lijkt te nemen. De fiets was daar al niet zo populair en die trend zet door. In gebieden waar al veel gefietst wordt, neemt het gebruik ervan alleen maar toe. De verschillen worden dus groter.'

Waar komt dat door?
'Iedereen in de stad is ervaringsdeskundige en heeft daar ideeën over, maar met het onlangs opgerichte Urban Cycling Institute willen we daar diepgaand en langdurig onderzoek naar gaan doen. Wat zijn de trends op fietsgebied en welke sociale verbanden hangen met het gebruik van de fiets samen? Er wordt snel gezegd dat als er meer fietsen in een wijk komen, die wijk wordt overgenomen door yuppen.'

De onvermijdelijke bakfiets?
'Het bakfietsgebruik heeft een ongekende groei doorgemaakt. Dit soort fietsen stelt stadsgezinnen in staat gemakkelijk een druk dagprogramma af te werken. Het is alleen wel een relatief dure aankoop die misschien niet iedereen zich kan veroorloven. Dat een wijk veryupt als er meer bakfietsen komen, is dan een snelle conclusie. De fiets in relatie tot de ruimtelijke en sociale dynamiek in Amsterdam willen we beter begrijpen.'

Wat is volgens u een belangrijke uitdaging als het om het fietsgebruik in de stad gaat?
'Voor de gemeente is het de vraag hoeveel ruimte de fiets krijgt ten opzichte van auto en tram, maar ook in relatie tot de voetganger. Vooral op kruispunten begint het te wringen dat auto's veel meer tijd en ruimte krijgen dan fietsers, terwijl het autoverkeer afneemt. Dat is nog een restant uit de jaren zestig, toen de hele stad klaargemaakt werd voor de auto. Een ander punt is een betere aansluiting tussen de fiets en de trein.'

Waarom is een betere aansluiting van de fiets op de trein van belang?
'Zonder de fiets zouden de treinen half leeg zijn. Daarom is het ook zo slim geweest van de NS om de ov-fiets te introduceren, overigens het enige fietsdeelsysteem ter wereld dat winst maakt. Juist de combinatie van fiets en trein werkt goed in de regio Amsterdam en groeit al vijftien jaar exponentieel, met vijf procent per jaar. Er is nog veel winst te behalen als fiets en trein beter op elkaar aansluiten. Denk aan treinen die vaker en dichter bij universiteiten stoppen en het verbeteren van het fietsparkeren rond stations.'

De gemeente en de NS lopen achter de feiten aan?
'Na het inwonersprotest in de jaren zeventig tégen de auto en vóór de fiets, is het roer omgegaan. Er is uitgebreide fietsinfrastructuur in de stad gekomen, maar het is ook altijd volgend geweest. Nu lijkt daar verandering in te komen. De wil om verder vooruit te kijken is er zeker en de gemeente ziet de kennis op fietsgebied steeds meer als een exportproduct. Heel lang hebben we dat niet ingezien, zo gewend zijn we aan de fiets.'