Het frame van de PvdA-fractie en het interview met Kuzu en Öztürk

Op school was hij 'een van de weinige allochtonen'. Hij studeerde aan de universiteit, is alweer van de derde generatie. 'Maar wij hebben ons nog nooit zo Turk gevoeld als door het optreden van de PvdA-top', stelde Tunahan Kuzu vorige week zaterdag in de Volkskrant, waar hij werd geïnterviewd met zijn fractiegenoot Selçuk Öztürk van de Groep-Kuzu/Öztürk - beiden ex-PvdA. 'Ze hebben Turken van ons gemaakt.'

Het was het eerste uitgebreide interview dat de twee parlementariërs acht dagen na hun breuk met de PvdA gaven. Ze vertelden over hun weigering een verklaring te ondertekenen waarin ze hun vertrouwen moesten uitspreken in het integratiebeleid van minister Asscher, dat zij eerder 'uitsluitingspolitiek' hadden genoemd. 'Verbijsterd, strijdlustig en met de nodige humor praten ze twee uur lang van zich af', introduceerden de interviewers de volksvertegenwoordigers.

Vraag: 'U bent toch tegen emancipatie van vrouwen en homo's?

Kuzu: 'Wij zijn voor homo-emancipatie, iedereen mag zijn wie hij is.'

Öztürk: 'Ja!'

Kuzu: 'En als ik vrouwenrechten niet respecteer, dan krijg ik thuis een klap op mijn kop.'

Öztürk: 'Ha, ha, ha!'

Reconstructie

Hoe anders werden de parlementariërs het weekend ervoor afgeschilderd in een reconstructie van het fractieberaad dat tot de breuk leidde. De twee hebben zich in Turkse organisaties laten zuigen, beweerden PvdA-politici - allen anoniem. Hun daden, zeiden collega's, zijn aanmerkelijk kleiner dan hun ego's, die vaak botsen met die van de fractieleiding. Ze zaten vaak stoïcijns op de achterste Kamerbankjes naast elkaar, rookten sigaren op het Plein waar ze spraken met andere Turkse Nederlanders. Hun vertrek werd onafwendbaar toen Öztürk Kamerlid Marcouch verwenste: 'Moge Allah je straffen.'

Een aantal lezers had grote moeite met beide artikelen. Eerst wordt op zaterdag 15 november eenzijdig het verhaal van de PvdA-fractie verteld en worden de afvallige parlementariërs weggezet als religieuze, Turkse nationalisten. Vervolgens mogen zij op zaterdag 22 november 'helemaal leeglopen' en worden de PvdA-fractie totalitaire trekjes toegedicht. Hebben de verslaggevers tot twee keer toe alles klakkeloos opgeschreven, vraagt een lezer zich af. Of zijn ze eerst meegegaan in het frame van de PvdA, en kwamen ze later tot inkeer?

Het antwoord is iets complexer. De Volkskrant heeft een reputatie opgebouwd in het reconstrueren van politieke affaires (ze kreeg een belangrijke journalistieke prijs voor de reconstructie van de val van het kabinet-Rutte I in het Catshuis). Het is ook een dankbaar genre voor een dagblad, dat hiermee zijn meerwaarde ten opzichte van de audiovisuele media bewijst die zoveel gesprekken en details moeilijk kunnen samenbrengen in een uitzending. In het ideale geval werken alle hoofdrolspelers mee, willen alle interviewkandidaten met hun naam in de krant en hebben de verslaggevers ruim de tijd voor hoor en wederhoor.

Eenzijdig

De reconstructie van het PvdA-fractieberaad dat leidde tot de breuk met de twee werd binnen een dag gemaakt. De belangrijkste hoofdrolspelers (Kuzu en Öztürk) waren onbereikbaar. De acht PvdA'ers die wel wilden praten, deden dat op voorwaarde van anonimiteit. Dan is een reconstructie per definitie eenzijdig, vertellen de politiek verslaggevers. Daar waren ze zich terdege van bewust. 'De woede hebben we stevig opgeschreven, maar we zijn terughoudend geweest met de details.' Alleen dat wat meerdere bronnen bevestigden, hebben ze gebracht. Beschuldigingen van persoonlijke aard werden niet gemeld.

Andere kranten deden dat wel. De twee 'radicaliseerden per week', aldus een anonieme bron in De Telegraaf. Over Öztürk: 'Heel eng. Hij kamde zijn baard in de fractie.' Dit soort details hadden de Volkskrant-verslaggevers ook van verschillende PvdA'ers gehoord. 'Al bellende merkten we dat de fractie onderling duidelijke afspraken had gemaakt: wat vertellen we wel en wat niet?'

De volle omvang van de georkestreerde PvdA-actie werd pas de volgende dag duidelijk, zegt de chef van de Haagse redactie, toen alle kranten zowat hetzelfde verhaal brachten - de een alleen veel vetter in haar persoonlijke beschuldigingen dan de ander. 'Karaktermoord heet zoiets', stelde de auteur van de rubriek Gezegd & Gezwegen - Hoe werkt de macht in Den Haag? afgelopen week vast. Maar, zo luidt dan de vervolgvraag, hebben de media - de Volkskrant inclusief - zich niet te gemakkelijk als wapen laten gebruiken om de moord te plegen?

Gebrek aan evenwicht

Achteraf gezien misschien wel, maar dat betekent niet de Volkskrant zo'n verhaal niet had mogen brengen. De krant is nou eenmaal een dagblad. 'Elke dag heeft genoeg aan zichzelf', placht een voormalig lid van de hoofdredactie te zeggen. Bovendien is het veelzeggend hoe de partij zich uitlaat over fractieleden die niet in het gareel lopen.

De redactie had wel veel nadrukkelijker het gebrek aan evenwicht duidelijk moeten maken. Nu stond alleen in het intro te lezen: 'Kuzu en Öztürk deden niet mee.' Anonieme bronnen zijn geoorloofd, mits er zo veel mogelijk transparantie tegenover staat: hoeveel bronnen zijn er geraadpleegd, waarom willen ze anoniem blijven, wat is hun belang bij dit verhaal? Ook hadden de verslaggevers de lezer deelgenoot kunnen maken van hun indruk dat de PvdA-fractie afspraken had gemaakt over hoe ze het verhaal naar buiten zou brengen. Die metavisie ontbrak.

Het interview met Kuzu en Öztürk was meer in balans. Dit was duidelijk - en eindelijk - hun kant van het verhaal (inherent aan het genre interview), in een kader was de reactie van de PvdA opgenomen (ze herkennen zich niet in het geschetste beeld). 'Ons beeld kantelde tijdens het tweeenhalf durende gesprek', zeggen de interviewers, dezelfde die de reconstructie schreven. 'Als er maar 50 procent van klopt, is er sprake van een heel ander verhaal.' Hun belangrijkste punt over de partijdiscipline - waarom moet een volksvertegenwoordiger zijn vertrouwen uitspreken - bleek in elk geval juist. Dat vond onder andere steun in de PvdA-reactie in het kader.

Biculturele identiteit

'Maar wat moet ik er nu van vinden', vraagt een lezer. Zijn Kuzu en Öztürk nou wel of geen marionetten van Ankara? Belemmeren hun opvattingen nou wel of niet de integratie? Misschien kunnen de verschillende waarheden naast elkaar bestaan en belichamen ze iets wat in een aantal migrantenlanden als vanzelfsprekend wordt beschouwd: een biculturele identiteit. Die kan zich in veel variaties manifesteren, zo liet de krant vrijdag zien in een reeks portretjes van Turkse Nederlanders: van conservatief en gezagsgetrouw tot progressief en activistisch.

Waar Kuzu en Öztürk zich in het politieke spectrum bevinden, blijft evenwel onduidelijk. Met hun antwoord op de vraag over vrouwen en homo-emancipatie kwamen ze erg gemakkelijk weg.

_{De Ombudsvrouw behandelt vragen, klachten en opmerkingen over de inhoud van redactionele pagina's en journalistieke aanpak. ombudsvrouw@volkskrant.nl}