Hoe zuinig is de slimme thermostaat?

Daar stond ik, poedelnaakt tegenover de vrouwelijke hotelmanager. Achter haar klonk uit de openstaande kamerdeur het onheilspellend gesnerp van de brandmeldinstallatie. Maar er was geen brand. Ik stond met het gezin te douchen in een designhotel in Lille en de stoom van de regendouche had de rookmelder in de kamer geactiveerd. Het alarm ging af op de gang en was in de douche onhoorbaar. Het personeel en de andere gasten hoorden het wel. Pas toen de hotelmanager mijn kamer was geënterd, kreeg ik in de gaten dat er iets loos was.

Rookmelders zijn domme apparaten, die niet in de gaten hebben dat stoom uit een douche iets anders is dan de rook van een ontbrandende kerstboom. Had de melder ook een luchtvochtigheidsmeter gehad, dan had het ding zelf kunnen concluderen dat het stoom betrof. Had de hotelmanager twee keer grote schrik gescheeld.

Bij het Amerikaanse Nest hebben ze deze les geleerd: hun rookmelders slaan geen vals alarm bij een stevige douchepartij. En als ze al alarm slaan, doen ze dat niet met allesverzengend gekrijs, maar met een keurige damesstem, die eerst waarschuwt dat bijvoorbeeld in de keuken rook is gesignaleerd. Pas als de bewoner niet reageert, breekt de hel los.

Nest is trouwens niet de enige die zijn rookmelder uitrust met een luchtvochtigheidsmeter, maar ze zijn wel kundig in het verbeteren van bestaande apparaten.

Dit oog voor detail blijkt uit de kunststof ring waarmee hun thermostaat aan de muur bevestigd wordt. Daarop zit een waterpasje dat helpt de ring netjes recht te plaatsen. Eenmaal op zijn plaats is het waterpasje voor altijd aan het zicht onttrokken en is de enige taak in diens bestaan vervuld. Je zou als thermostatenmaker ook kunnen denken: let zelf een beetje op of de boel recht hangt, maar kennelijk ergeren ze zich bij Nest zo aan al die scheef hangende apparaten, dat ze het probleem bij de wortel hebben aangepakt.

Dankzij de verfrissende aanpak heeft Nest een uitgesproken duffe markt weten om te vormen in een groeimarkt. Want de afgelopen maanden alleen al zijn zeker acht concurrerende slimme thermostaten op de markt verschenen.

Een 'slimme' thermostaat is aangesloten op internet, waardoor hij op afstand te bedienen is. Verder moet programmeren gemakkelijker - want via tablet of pc - zijn en houdt hij rekening met omgevingsfactoren, zoals de buitentemperatuur en hoe lang het duurt voor een ruimte op temperatuur is. Dat is het ongeveer. Je hebt dus geen Stephen Hawking aan de muur hangen.

Slimme thermostaten zijn gemakkelijker te programmeren, maar de oprichters van Nest (types die eerst bij Apple werkten, laten ze niet na te vermelden) dachten dat het nog wel wat beter kon met apparaten die 'niet geliefd, maar wel belangrijk' zijn. Waarom zou je een thermostaat moeten programmeren, als je hem ook kunt laten leren van het gedrag van zijn gebruikers? Als iemand elke maandagochtend zijn kachel om zeven uur aan zet, een uurtje later weer uit en om zes uur 's avonds weer aan - dan is misschien wel sprake van een patroon. En als de kachel op zaterdag pas rond 9 uur aan gaat, dan zal er vermoedelijk worden uitgeslapen in het weekend. Door gewoon voor te doen wat je bedoelt, neemt de thermostaat je gedrag over - net zoals een ouder zijn kind leert fietsen.

Zuinig? Verwacht er niet te veel van

Alle makers van 'slimme' thermostaten zeggen dat je er energie mee kunt besparen. Doordat de verwarming alleen aan staat als bewoners aanwezig zijn, wordt er minder onnodig gestookt. De gebruiker hoeft dus niet in te leveren op comfort, er wordt minder verspild zonder dat je als gebruiker daar veel moeite voor hoeft te doen. Besparingen kunnen oplopen tot ruim 20 procent, wordt beweerd.

Is dat zo? 'De meeste hulp krijg je van een thermostaat die de verwarming per vertrek kan regelen en die de verwarming vanzelf laag zet als je niet aanwezig bent of bent gaan slapen', aldus Mariken Stolk van voorlichtingsorganisatie Milieucentraal. Iemand die niet op zijn stookgedrag let, kan tot 600 euro per jaar besparen. De meeste mensen letten al wel op hun stookgedrag. Dan zijn de besparingen minder groot, maar is 150 euro per jaar nog altijd mogelijk. Wie heel consequent zijn thermostaat regelt, kan dit bedrag ook besparen zonder slimme thermostaat. En wie in een goed geïsoleerd nieuwbouwhuis woont, bespaart vermoedelijk minder dan 100 euro per jaar.

Het aanleren van een schema duurt ongeveer een week. Het algoritme dat over ons stookgedrag waakt, past het schema vanzelf aan als twee keer achtereen op een bepaalde periode een vergelijkbare handeling wordt verricht. Hij controleert ook hoe lang het duurt voor een ruimte op temperatuur is. Daardoor is het precies om 7 uur 's ochtends de gewenste 21 graden.

Dat Nest vanzelf leert, blijkt in de praktijk: de eerste keer schoot de temperatuur door tot 23 graden, omdat de thermostaat de ketel te laat uitschakelde. Maar al snel eindigde de temperatuur precies juist. Ook mooi: wanneer je de verwarming hoger zet, laat hij zien hoe lang het duurt voor de gewenste temperatuur is bereikt. Sensors zien of er iemand thuis is, en als dat niet zo is, gaat de kachel uit.

En nu de thermostaat toch op internet is aangesloten, kun je hem meteen gezellig met anderen laten babbelen. Dus als de rookmelder koolmonoxide constateert, krijgt de thermostaat een seintje en gaat de verwarmingsketel uit, omdat ketels vaak de bron van dit verstikkende gas zijn. De vrouwenstem waarschuwt op alle plekken in huis waar een rookmelder (Protect heet-ie) hangt, dat er koolmonoxide op zolder is geconstateerd. Verder kijkt Protect of iemand boven aan het werk is, en kan dit doorgeven aan de thermostaat beneden, zodat die niet denkt dat er niemand is en de kachel uit gaat. En toen ik per ongeluk een mes in mijn broodrooster stak, meldde Protect prompt via mijn telefoon dat de stroom was uitgevallen.

Google Now

Gebruikers kunnen via een website zelf 'recepten' maken voor apparatuur van Nest. Zo kunnen bijvoorbeeld de Hue-lampen van Philips in het hele huis rood kleuren als er een alarm af gaat. Of meldt de smartphone aan de thermostaat dat de kachel aan mag omdat een van de bewoners het huis tot op vijf kilometer is genaderd. Wie werkt met Google Now hoeft niet eens meer zelf te programmeren, omdat de telefoon dankzij Google Now 'weet' dat het baasje op weg is naar huis.

Dat laatste is best eng. Sinds Nest is overgenomen door Google, is privacy een heet hangijzer voor de thermostaatmaker. Klanten zijn bang dat grote broer Google ook hun stookgedrag gaat analyseren en daarmee voor het internetbedrijf kostbare informatie achterhaalt over het leefgedrag van zijn gebruikers. Nest bezweert dat Google geen toegang krijgt tot zijn data en dat voor Google dezelfde regels gelden bij het ontwikkelen van applicaties als voor andere bedrijven.

Geanonimiseerde data worden alleen na goedkeuring van de gebruiker doorgesluisd, bezweert Lionel Guicherd-Callin van Nest. Gebruikers kunnen hun data inzien en verwijderen. 'Vertrouwen is een belangrijk onderdeel van onze bedrijfsvoering.' We zullen zien.

_{nest.com/nl. Thermostaat: 219 euro, Protect (bedraad of batterij): 109 euro.}

Thermosmart

Een slimme thermostaat van Nederlandse bodem: de Thermosmart. Fraai ontwerp met glanzende witte voorzijde waarin oranje leds de temperatuur tonen. Programmeren gaat eenvoudig via tablet, smartphone of pc. Sinds kort kan de Thermosmart zichzelf leren hoe snel een ruimte opwarmt, zodat de kamer op het juiste moment warm is, en er geen 'overshoot' optreedt; het fenomeen dat de ruimte nog even wordt opgewarmd als de ketel al is uitgeschakeld omdat er veel restwarmte in het systeem zit. Werkt onafhankelijk van energieleveranciers. Er wordt gewerkt aan een zogenoemde publieke API, wat betekent dat onafhankelijke programmeurs toepassingen voor Thermosmart kunnen ontwikkelen. De thermostaat ondersteunt verder OpenTherm, een protocol waarmee de brander in de ketel exacter kan worden aangestuurd. Met OpenTherm kan ook het tapwaterreservoir worden geprogrammeerd ('s nachts uit, bijvoorbeeld), waardoor nog eens enkele tientjes per jaar bespaard worden, zonder op comfort te hoeven inleveren.

_{Thermosmart.nl 249 euro.}

Netatmo

Netatmo is een Franse producent die onder meer een fraai weer- en binnenklimaatstation maakt. Sinds enkele maanden is er ook een slimme thermostaat, ontworpen door Philippe Starck. Het semitransparante plexiglas apparaat kent alle trucs die andere slimme thermostaten ook kennen, zoals zich aanpassen aan gewoonten van de gebruikers, rekening houden met de buitentemperatuur en de snelheid waarmee de cv-installatie een ruimte op temperatuur krijgt. De bediening verloopt via een app, waarop ook de verbruiksgeschiedenis wordt bijgehouden. De Netatmo kan worden voorzien van vier kleuren en kan net als de Nest ook los worden geplaatst. De installatie is een eitje: de Netatmo kan op de plaats van de oude worden gemonteerd en via de bestaande kabel verbonden met de ketel. Een apart kastje dat in het stopcontact gestoken moet worden, zorgt voor een internetverbinding, zodat het apparaat op afstand te bedienen is. Kost wel een stopcontact in de woonkamer. Het systeem werkt eenvoudig, al is het schema niet erg duidelijk waarin staat welk verwarmingsprogramma actief is. De app voor het weerstation is aanmerkelijk beter vormgegeven dan die voor de thermostaat. Prettig is dat er geen aanvullend abonnement nodig is en ook de prijs is aantrekkelijk.

_{Netatmo.nl 179 euro.}

Volgende week test de technodesk apparatuur om geboefte buiten de deur te houden.